پژوهشگروبلاگ شخصی قاسم صفایی نژاد

بدان که ایمان غیر از علم و ادراک است، زیرا که علم و ادراک، حظّ عقل است و ایمان حظّ قلب است.

انسان به مجرد آن که علم پیدا کند به خدا و ملائکه و پیغمبران و یوم القیامه، او را نتوان مؤمن گفت، چنانچه ابلیس تمام این امور را علما و اراکا مى دانست و حق تعالى او را کافر خواند.

چه بسا باشد فیلسوفى به برهانهاى فلسفى، شعب توحید و مراتب آن را مبرهن کند و خود، مؤمن باللّه نباشد، زیرا که علمش از مرتبه عقل و کلیّت و تعقّل، به مرتبه قلب و جزئیت و وجدان نرسیده باشد.

براى نزدیک کردن مقصود به فهم، مثالى یاد کنیم :

ما به حسب برهان و ادراک عقلى، همه مى دانیم که مردگان به انسان نمى توانند آزادى دهند، و همه مرده هاى عالم به قدر مگسى حرکت ندارند، و مى دانیم که در تاریکى، مردگان زنده نمى شوند، با این وصف، در شب تاریک از مردگان وحشت داریم، و وهم ما غلبه بر عقل مى کند. براى آن است که به این حقیقت عقلیّه، قلب ایمان نیاورده و این ادراک عقلى به قلب نرسیده. ولى آنها که با تکرّر عمل و کثرت اقدام و زیادت مراودت در شبهاى تار در قبرستانها، این مطلب علمى را به قلب رساندند، از مردگان وحشت نکنند، بلکه در قبرستانها منزل کنند، و با وادى خاموشان مانوس شوند.

دسته اول و دوم، در علم به اینکه از مردگان به کسى آزار نرسد شریک بودند، ولى در ایمان به این مطلب با هم مختلف بودند. از این جهت، علم آنها در آنها اثرى نکرد، ولى ایمان دسته دوم آنها را از وحشت خیالى موهوم بیرون آورد.

شرح حدیث جنود عقل و جهل، صفحه 87 و 88

نویسنده: امام خمینی (ره)