پژوهشگروبلاگ شخصی قاسم صفایی نژاد

۱۱ مطلب در آبان ۱۳۹۷ ثبت شده است

وضعیت کتاب در ایران از میانگین جهانی بهتر است

* گفتگو با جام جم آنلاین به مناسبت روز کتاب و کتابخوانی

 

آقای صفایی‌نژاد فضای فعالیت شما به حوزه نشر مربوط است، آیا جدای از شغلتان فرد کتاب‌خوانی هم هستید؟ 

 

به نظرم ابتدا باید اهل کتابخوانی را تعریف کنیم. اینکه من اهل کتابخوانی باشم یا نباشم، بسته به این است که ویژگی‌های این دسته چیست؟ اگر منظور از این دسته، افرادی هست که به طور مستمر هر روز بیش از یک ساعت کتاب مطالعه می‌کنند، بله اهل مطالعه و کتابخوانی هستم. اما اگر منظور از این دسته، کسانی هستند که به صورت حرفه‌ای کتاب می‌خوانند، موضوع‌یابی می‌کنند، در جلسات نقد کتب شرکت می‌کنند و به معنی عرفی «کتاب باز» هستند، هنوز در میانه مسیر هستم.

 

به نظر شما یک کتاب خوب چه ویژگی‌ها و مؤلفه‌هایی باید داشته باشد؟

 

مهمترین ویژگی یک کتاب خوب این است که به نیازهای جامعه یا لااقل بخشی از جامعه پاسخ گوید. کتابی که در محفل‌های دربسته با تفکرات خاص فاصله گرفته از جامعه نوشته شود، فقط بدرد همان محافل خاص می‌خورد. من همیشه وقتی می‌خواهم این جمله را عرض کنم، ناخودآگاه یاد فرمایش امام (ره) میفتم که به جامعه‌شناسان وقت می‌فرمودند «بین مردم بیایید و ببینید مردم چه می‌گویند. از داخل اتاق‌های خودتان مردم را تحلیل نکنید.»

به جز موضوع کتاب که باید نیاز جامعه را پاسخ گوید، خلاقیت در نگارش کتاب هم اصل الزامی برای خوب بودن است. اینکه نویسنده یک موضوع مورد نیاز جامعه را در چه ژانری بنویسید، چه سبک و سیاقی برای کتاب خود انتخاب کند و چگونه منظور خود را به مخاطب برساند مهم است. نیازهای جامعه فقط کتب مهارتی و دانشی نیست؛ نویسنده می‌تواند از طریق داستان، خلأهای فرهنگی جامعه را پر کند.

بعد از این، کتاب خوب باید از نظر کتاب‌سازی و تولید فنی کتاب جذاب باشد. عنوان خوبی برای کتاب انتخاب شود، طراحی جلد، صفحه آرایی و ویرایش خوب و روان از ملزومات یک کتاب خوب است.

این موارد به خود کتاب برمی‌گردد اما برای اینکه کتاب خوب اثرگذار هم باشد، باید کل زنجیره ارزش کتاب خوب باشد.

 

بدون مشارکت مردم، امکان تحقق سیاست‌های کلان در حوزه نشر وجود ندارد

رادیو کتاب در ادامه برنامه‌های خود با موضوع کتاب الکترونیک، این هفته و با حضور قاسم صفایی‌نژاد، مدیر نشر جام جم به بررسی نشر الکترونیک و مشارکت مردمی در آن پرداخت.
صفایی‌نژاد در مورد وضعیت فعلی نشر الکترونیک در ایران، گفت: فعالیت نشر الکترونیک در ایران از ۱۴ دی ماه سال ۱۳۷۱ آغاز شد که رهبر معظم انقلاب فرمودند: «از خواب بیدار شوید که می‌توان به جای اینکه چهل هزار کتاب را بار شتر کنید، چهارصد هزار کتاب را روی یک صفحه کوچک به همراه داشته باشید. باید از دستاوردهای جدید دنیا بهره برد». صفایی‌نژاد افزود: بعد از این جمله بود که کتب اسلامی به صورت الکترونیک منتشر شد. البته اگر به صورت کسب و کار به این موضوع نگاه کنیم، حدود ۶ سال است که این موضوع جدی شده است که در این چند سال هم رشد چند برابری داشته است هر چند که هنوز سهم نشر الکترونیک از کل بازار کتاب نزدیک به ۱ درصد است. 
مدیر نشر جام جم در مورد وضعیت نشر الکترونیک در دنیا گفت: سهم بازار کتاب الکترونیک در دنیا در سال ۲۰۱۴، ۱۲.۶ درصد بوده است که پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۱۹ به ۲۷.۸ درصد برسد و در واقع رشد سالیانه ۱۷.۴ درصدی را کسب کند. 
این در حالی است که در همان سال ۲۰۱۴ سهم نشر الکترونیک در کشور آمریکا از کل صنعت کتاب در این کشور ۲۷ درصد بوده، و البته در کل ۴۵ درصد درآمد بخش نشر کتاب به واسطه دیجیتال مهیا شده بود؛ به طور مثال خرید کتاب فیزیکی از درگاه‌های دیجیتال.
صفایی‌نژاد افزود: در حال حاضر ۳۰ درصد از سهم بازار کتاب الکترونیک جهان در اختیار آمریکا، ۱۷ درصد چین، ۸ درصد آلمان، ۵ درصد ژاپن، ۴ درصد انگلستان، ۳ درصد فرانسه است و سایر کشورها مجموعا ۳۳ درصد از سهم این بازار را در اختیار دارند. این در حالی است که سهم چین در چند سال اخیر رشد چشمگیر داشته است و در گزارش‌های ۱۰ سال پیش اسمی از چین به میان نمی‌آمد.
سردبیر سابق ماهنامه علمی تخصصی مدیریت رسانه بیان کرد: اگر بخواهیم وضعیت نشر الکترونیک رو در ایران دقیق‌تر ببینیم باید بگوییم ما در حوزه پلتفرم وضعیت خوبی داریم، در حوزه دیوایس هم با وجود بیش از ۱۰۰ میلیون ابزار هوشمند در کشور از وضعیت خوبی برخورداریم اما مشکل اصلی در کشور کمبود محتوای دیجیتال است.
صفایی‌نژاد بیان کرد برای اینکه گرایش به مطالعه کتاب الکترونیک در کشور را زیاد کنیم، نیازمند هستیم که راجع به تک تک زنجیره ارزش صنعت نشر تجدید نظر کنیم. نیاز داریم به اصلاح و شفاف سازی سیاستگذاری، قانونگذاری، اصلاح و شفاف سازی نظام حمایت و یارانه دولتی، دور شدن از ممیزی سلیقه‌ای، تعیین تکلیف شدن قوانین مرتبط با مالکیت معنوی در سطح ملی و جهانی و در نهایت ترویج مطالعه الکترونیک.
مدیر نشر جام جم در مورد روش‌های توسعه نشر الکترونیک از طریق مشارکت مردم هم پیشنهاد داد که در چند بخش می‌توان این کار را انجام داد. وی افزود: باید تصمیم جدی در حوزه خودناشری الکترونیک در کشور بگیریم. باید راهی بیابیم که ضمن حفظ ممیزی کتاب، سیاست کلان جمهوری اسلامی مبنی بر حمایت از فعالیت‌های خودجوش فرهنگی تحقق یابد. سوال این است که آیا بدون مشارکت مردم در تولید محتوا می‌توان سیاست کلان جمهوری اسلامی در برنامه ششم توسعه مبنی بر ۵ برابر شدن محتوای فارسی را محقق کرد؟ 
این اتفاق در دنیا تجربه شده است. آمازون که به تنهایی ۴۴ درصد از فروش کتاب الکترونیک دنیا را به خود اختصاص داده است، مدعی است که ۶۰ درصد از درآمد خود را از طریق خودناشری کسب می‌کند. 
می‌توانیم برای اتصال تولید و توزیع به هم در مشارکت مردمی این حوزه، ویکی‌بوک را راه اندازی نماییم. در توزیع نیاز است تا پلتفرم‌های کتاب الکترونیک ما سیستم قرض کتاب کاربران به یکدیگر را راه اندازی نمایند. نیازمند این هستیم که نسل جوان ما اراده کند برای کتابخوانی تا نسل بعدی که تربیت می‌شوند در سبک زندگی پدر و مادر خود کتابخوانی را لمس کند.
ما نیازمند این هستیم که نهضت معرفی کتاب مردمی راه اندازی کنیم تا کتب خوب به مردم معرفی شوند و ترویج کتابخوانی صورت گیرد. این امر در نشر الکترونیک با انتشار بریده کتاب‌ها و معرفی ویدئویی یا صوتی کتاب‌ها راحت‌تر هم انجام می‌شود.
رادیو کتاب هر هفته سه شنبه‌ها با حضور امین نادری به عنوان کارشناس مجری، از ساعت ۱۷ تا ۱۸:۳۰ به صورت زنده از شبکه رادیویی فرهنگ به موضوع کتاب الکترونیک می‌پردازد.

شخصی

عمودهای راه

السلام علیک یا کریم اهل بیت

عمودهای پیاده روی اربعین برادرت را که مردم می‌پیمودند، به این فکر می‌کردم که عمودهای رسیدن به تو چگونه است؟ چند عمود باید طی کنم تا به تو برسم؟ چند عمود باید با دلم بروم و چند عمود را باید با عقلم بروم. عمودها چگونه قرار گرفته‌اند؟ آیا در پیاده روی برای رسیدن به تو هم فاصله عمودها یکسان است؟ عمودها شبیه هم هستند؟

فکر می‌کنم اولین عمود برای رسیدن به تو باید «صبر» باشد. صبر کردی در مصیبت، صبر کردی در زخم زبان‌ها، صبر کردی در دشنام‌های روی منبر به پدرت و جنگ‌های روانی، صبر کردی در...

هنوز فاصله دارم تا عمود صبر؛ یا منصفانه‌تر به درون خودم بنگرم دارم دور می‌شوم از عمود صبر.

عمود دوم شاید «کرامت» باشد. کرم و بخشندگی تو که بارها همه اموالت و بارها نیمی از اموالت را در راه خدا دادی. بخشندگی تو که به دشمنت هم می‌رسید. کرم و جود تو که شامل حیوانات هم می‌شد.

اگر در صبر روزگاری وضعیت خوبی داشتم، اما در مورد کرامت و بخشندگی، اصلا حتی بذر آن را در درون خود نکاشته‌ام.

عمود سوم باید «شجاعت» باشد. شجاعت جهاد در راه خدا. روزی به دستور امام زمانت به دفاع از خانه خلیفه سوم می‌روی، روزی شخص اول نبرد جمل می‌شوی و روز دیگر صلح با معاویه را می‌پذیری. در هر سه هم جانت را به خطر انداختی و هم آبرویت را. هم فداکاری کردی و هم زخم زبان شنیدی. برخی روایت‌ها نوشته‌اند حتی صحابی بزرگ پیامبر، جابر بن عبدالله انصاری، که آغازگر پیاده روی اربعین برادرت بوده، در رسیدن به عمود شجاعت تو به بیراهه رفت. ای کاش دروغ باشد این روایت که او هم پس از صلح تحمیلی به تو، تو را مذل المومنین خواند یا در کار صلح تو شک کرد!

عمود شجاعتت جذاب است اما برای من که آلوده‌ام ترسناک نیز هست.

عمود چهارم شاید «آینده نگری» باشد. کیست که نداند چگونه پی تک تک عمودهای راه حسین علیه السلام به دست تو آماده شده؟ کیست که نداند در آن روزهای سخت، حتی تا هزاران سال بعد و تا ما را می‌دیدی که حفظ‌مان کنی. که به تاریخ نشان بدهی شیعه، همزمان هم عاقل است و هم عاشق. 

عجله من تناسبی با آینده‌نگری ندارد اما از درون من با خبری که همیشه دنبال این بودم که ماموریت‌م در این زندگی را بیابم و ابزارهای آن برای تحقق در آینده را فراهم کنم.

امام مهربانم

کمکم کن گام بردارم. کمکم کن لااقل به سمت این عمودها نزدیک شوم. کمک کن..