پژوهشگروبلاگ شخصی قاسم صفایی نژاد

یکی از دغدغه‌های دانشجویان از هر دسته و تفکری، بالا بردن توان علمی کشور به دلایل مختلفی است. دسته‌ای دغدغه‌ای ملی‌گرایانه دارند و دسته‌ای دیگر دغدغه انجام تکلیف. اما به هر ترتیب، پیشرفت علمی کشور یکی از آمال و آرزوهای عموم و شاید بتوان گفت تمام دانشجویان کشور است. پس از توافق بر روی موضوع، شناخت چرایی نهضت نرم‌افزاری، امکاناتی که داریم، دستاوردهایی که تا به حال داشته‌ایم و هدفی که قرار است در آینده به آن برسیم، می‌تواند به جمع کمک کند تا بدون تکرار تجربه‌های یکدیگر و در یک حرکت هماهنگ با استفاده از هم‌افزایی، سرعت رسیدن به مقصد را بیشتر کنیم.
چرا قدرت علمی؟
«علم مایه‌ى قدرت و ثروت است. اگر کشور شما و نظام جمهورى اسلامى باید به این قدرت و اقتدار دست پیدا کند تا بتواند از ملت خود، از کشور خود، از ارزشهاى خود و از نظام خود پشتیبانى کند و مصونیت ببخشد – که قدرت فایده‌اش این است؛ اقتدار براى زورگوئى به دیگران نیست، براى جلوگیرى از زورگوئى دیگران است – و اگر در کنار این به ثروت احتیاج دارد تا بتواند مشکلات گوناگونى را که میراث سالها حکومت استبدادى در این کشور است برطرف کند، باید علم را به دست بیاورد. براى یک ملت، علم وسیله‌اى است براى رسیدن به اقتدار ملى و ثروت ملى.» [۱]
«دانشگاه باید بتواند یک جنبش نرم‌افزارى همه‌جانبه و عمیق در اختیار این کشور و این ملت بگذارد تا کسانى که اهل کار و تلاش هستند، با پیشنهادها و با قالبها و نوآوریهاى علمى خودى بتوانند بناى حقیقى یک جامعه‌ى آباد و عادلانه‌ى مبتنى بر تفکرات و ارزشهاى اسلامى را بالا ببرند. امروز کشور ما از دانشگاه این را مى‌خواهد.» [۲]
با چه امکاناتی؟
«خوشبختانه ما در این زمینه امکانات زیادى داریم. اگر درست محاسبه بشود، شاید بتوان گفت واقعاً حدود صد و پنجاه سال ملت ایران را متوقف نگه داشتند. این استعداد جوشانى را که شما امروز مى‌بینید، این مال امروز نیست؛ همیشه نسلهاى ایرانى این استعداد را داشته‌اند. اینها به دلایل مختلف متوقف مانده؛ عمده‌اش هم به خاطر حاکمیت حکومتهاى مستبد و جائر در همه‌ى زمانها – و بخصوص در این برهه‌ى آخر، به اضافه شدنِ وابستگى و فساد – بوده. این عقب‌ماندگى وجود دارد. لیکن استعداد ملت ایران، یک استعدادِ از متوسط بالاتر است؛ این را ما بارها گفته‌ایم. این میتواند عقب‌ماندگى را جبران کند. این سالهائى که شما راه افتادید و این کاروان علم در کشور حرکت کرده، دستاوردهاى بسیار زیادى داشته. همین تقریبا ده دوازده سال اخیر که این تفکر علم‌گرائى و دنبال علم رفتن و نهضت تولید علم و نهضت نرم‌افزارى و مسئله‌ى نخبه‌پرورى در کشور شروع شده، تا امروز ما خیلى پیشرفت کرده‌ایم. این پیشرفتها مغتنم است.» [۳]
«آنچه ما را تشجیع مى‌کند که این فکر را دنبال کنیم، وجود استعدادها در داخل کشور است. اما دوستان! استعداد به تنهایى کافى نیست. تأکید بنده این است: استعداد شرط لازم است، نه شرط کافى. در کنار استعداد، تلاش و مجاهدت عالمان، اندیشمندان و استادان هم لازم است. این به معناى نفى وظیفه‌ى دستگاههاى دولتى در زمینه‌هایى که وظیفه دارند نیست؛ به معناى نادیده گرفتن مشکلات اساتید هم نیست. این خود یک حقیقت و توقع بجایى است که باید اهل علم در محیط دانشگاه به تولید علم، به نگاه مبتکرانه و سازنده در زمینه‌ى علم – به همان چیزى که بنده از آن به نهضت نرم‌افزارى در محیط علمى تعبیر کردم – بپردازند؛ ما نیاز به این موضوع داریم. البته دستگاههاى دولتى بزرگترین مسؤولیت را دارند.» [۴]
چه کسانی؟
«من دو سه سال پیش در یک اجتماع دانشجویى در یکى از دانشگاهها گفتم: امروز ما به جنبش نرم‌افزارى احتیاج داریم. یک جنبش و یک حرکت و یک تلاش عمومى لازم است. این تلاش عمومى، فقط وابسته به مدیریتها نیست. شما ناگهان با خودتان فکر نکنید که مدیریتها نمى‌کنند، پس چطور مى‌شود؛ همه‌اش مربوط به مدیریتها نیست. خواست و اراده‌ى شما – یکى از شما بچه‌هاى عزیز گفتید عشق؛ بله، عشق – عاشقانه کار کردن و با عشق دنبال علم و تحقیق رفتن و خواستن، اینها نقش دارد. این قله‌هاى علمى‌اى که شما در دنیا مشاهده مى‌کنید، همیشه با رفاه همراه نبوده است. البته علم با خودش رفاه و سیادت سیاسى و برترى نظامى مى‌آورد؛ در همه‌ى بخشهاى اقتصادى و سیاسى نفوذ کلمه ایجاد مى‌کند؛ پول یک کشور را تقویت مى‌کند و اقتصاد یک کشور را رونق مى‌دهد. اینها همه هنرهاى علم است؛ اما وقتى خود علم مى‌خواهد به وجود آید، لزوما در بسترى از رفاه و راحتى و لذت و چرب و شیرینهاى دنیا به وجود نمى‌آید.» [۵]
حمایت‌ها
«البته این کارها باید سازماندهى شود. ما باید این تجربیات ناشى از مباحثه و گفتگوى سالم و محترمانه و شجاعانه را به‌صورت تجربه‌هاى انباشته‌اى درآوریم تا بتوانیم از آنها استفاده کنیم و علم را بارور نماییم. عین همین قضیه در دانشگاه وجود دارد. بارها گفته‌ام، این نهضت نرم‌افزارى که من این همه در دیدارهاى دانشگاهى بر روى آن تأکید کردم، به همین معناست. ما باید علم و فرهنگ را تولید نماییم و باید کار اساسى کنیم. حکومت باید به‌صورت آشکار از برخورد افکار به‌صورت سالم حمایت کند.» [۶]
موانع
«دانشگاه را مشغول چه کارى کنند که دانشجو و استاد را از این راه باز بدارند؟ یقین بدانید یکى از چیزهایى که امروز مورد توجه سرویسهاى اطلاعاتى است، این نکته است که ببینند چگونه مى‌توانند دانشجوى بیدار و دانشگاه آگاه ایرانى را از آن راهى که مى‌تواند به اعتلاى کشور بینجامد، منصرف کنند و مانعش بشوند.» [۷]
دستاوردها
«بنده وقتى جنبش نرم‌افزارى یا تولید علم را – که معنایش خارج شدن علم از حالت تقلیدى و ترجمه‌اى است – مطرح کردم، مسأله به این صورت زنده نبود. الان هرجا که به محیطهاى دانشجویى و دانشگاهى مى‌روم، مى‌بینم استاد، دانشجو، محقق و پژوهشگر از جنبش نرم‌افزارى حرف مى‌زند. این خوب است. وقتى در یک مجموعه باور به‌وجود آمد، این باور پشتوانه‌ى حرکت ماندگار و پایدار خواهد بود. ما این را مى‌خواهیم. من مى‌گویم در این قضیه شما باید جدى باشید؛ نباید مسائل کشور و آینده را به بازیچه گرفت.» [۸]
اهداف
«مرزهاى دانش را بشکنید. این‌که من مى‌گویم نهضت نرم‌افزارى، انتظار من از شما جوانها و اساتید این است. تولید علم کنید. به سراغ مرزهاى دانش بروید. فکر کنید. کار کنید. با کار و تلاش مى‌شود از مرزهایى که امروز دانش دارد، عبور کرد؛ در بعضى رشته‌ها زودتر و در بعضى رشته‌ها دیرتر. فناورى هم همین‌طور است. علم باید ناظر به فناورى باشد. فناورى هم مرحله‌ى بسیار مهم و بالایى است. در فناورى هم مى‌توانیم پیش برویم؛ همچنان‌که رفتیم.» [۹]

 

پاورقی:
[۱]- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با نخبگان جوان دانشگاهى ۰۵/۰۶/۱۳۸۷
[۲]- بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتى امیر کبیر ۰۹/۱۲/۱۳۷۹
[۳]- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با نخبگان جوان دانشگاهى ۰۵/۰۶/۱۳۸۷
[۴]- بیانات در دیدار اساتید دانشگاههاى سراسر کشور ۲۲/۰۸/۱۳۸۱
[۵]- بیانات در دیدار جمعى از برگزیدگان المپیادهاى جهانى و کشورى و افراد ممتاز آزمونهاى سراسرى۰۳/۰۷/۱۳۸۱
[۶]- بیانات در دیدار اعضاى انجمن اهل قلم ۰۷/۱۱/۱۳۸۱
[۷]- بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتى امیر کبیر ۰۹/۱۲/۱۳۷۹
[۸]- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعى از اعضاى تشکلها، کانونها، نشریات، هیأتهاى مذهبى و شمارى از نخبگان دانشجویى ۱۵/۰۸/۱۳۸۲
[۹]- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جوانان، اساتید، معلمان و دانشجویان دانشگاه‌هاى استان همدان ۱۷/۰۴/۱۳۸۳

 

 

* این یادداشت در پیش شماره اول «هفته نامه دانشجویان» منتشر شده است.