* این یادداشت برای پایگاه تحلیلی تبیینی برهان نوشته شده است.
* اینفوگرافیک این منشور را می‌توانید از اینجا ببینید.
همزمان با سی و سومین گرامیداشت انقلاب اسلامی ایران، تصمیم گرفتیم آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی از منظر رهبری را بررسی کنیم و به بیان آسیب‌های احتمالی انقلاب و مسئولین آن از زبان معظم له بپردازیم. همچنین سعی کرده‌ایم تمامی راه‌های آسیب‌ناپذیری انقلاب را از دیدگاه ایشان بازبینی نماییم. به امید آنکه شناخت آسیب‌های احتمالی و راه‌های جلوگیری از آن، مصونیت‌بخش انقلاب اسلامی ایران شود.
* پیش‌فرض‌های آسیب شناسی:
– نباید این طور تلقى کرد که آنچه به‌عنوان آسیب‌شناسى انقلاب مطرح مى‌شود، حتماً به آنچه که امروز تحقق و وقوع یافته است، نگاه مى‌کند. نه، شما باید آسیبهاى ممکن را بررسى بکنید.
– آسیب‌شناسى هر موجود، باید با توجه به بنیه‌ى آن موجود انجام بگیرد. بنیه‌ى بعضیها ضعیف است، کمترین ویروسى هم ممکن است آنها را از بین ببرد.
– آسیب‌پذیرى این انقلاب، از همه‌ى انقلاب‌هاى بزرگ دنیا بمراتب کمتر بوده است.
– یک نکته‌ى دیگر این است که در آسیب‌شناسى انقلاب، باید نقش عوامل درونى و بیرونى، هر دو ملاحظه بشود. [۱]
* معنای آسیب شناسی انقلاب چیست؟
– آنچه مهم است براى مجموعه‌هاى گوناگون این است که مراقبت کنند، آسیب‌شناسى کنند، نگذارند نقشه‌هاى دشمن در آسیب زدن و آفت وارد کردن توفیق پیدا کند.
– در همه‌ى حرکتهاى موفق، دو کار لازم است: یک کار، پیش‌بینى‌هاى راه براى پیشرفت؛ کار دوم، ملاحظه‌ى نقصها و آفت‌زدائى‌ها و شناخت آسیبها، براى اینکه ضعفها برطرف شود. [۲]
– معناى آسیبها هم که مى‌گوییم، مطلقاً خیانت نیست؛ که بگوییم همه جا خیانت است. نه، منظورمان تنبلى، بى‌دقتى، بى‌اهتمامى، دلسوزى و تلاش لازم را نکردن، کار علمى انجام ندادن و متناسب با نیاز، پیش نرفتن است؛ همه‌ى اینها سوء عملکرد است. [۳]
* آسیب‌های انقلاب چه چیزهایی میتواند باشد؟
– دنیاطلبی: هر دستگاهى که مردم را به دنیا طلبى سوق بدهد و آنها را تشویق به بهره‌مندى شخصى و التذاذطلبانه از دنیا بکند، به‌نظر من کمک به آسیبهاى انقلاب و ضربه خوردن به انقلاب مى‌کند. [۴]
– دلسرد شدن مردم: اگر این نظام اسلامى، مردم را از دست بدهد؛ مردم بى‌توجّه و دلسرد شوند، ایمانشان سست شود، به فکر زندگى شخصى خودشان بیفتند؛ هر کسى بگوید ما چند سال در خدمت انقلاب بودیم، دیگر بس است، برویم سراغ کارمان؛ تاجر براى تجارت خود، کاسب براى کسب خود، زارع براى زراعت خود، دانشجو و طلبه براى درس خود و آن یکى براى تبلیغ خود، ارزش بیشترى قائل شوند، مسائل کشور و انقلاب، البته آسیب‌پذیر است. ما از آسمان که نیفتاده‌ایم! ما ذاتاً که بر ملتهاى دیگر؛ امّتهاى تاریخ و گذشتگان خودمان، رجحانى نداریم. رجحان این ملت به دلیل انتخاب راه خدا و ایمان بود. [۵]
– تداوم نداشتن اصلاحات: بنده معتقدم که اصلاحات، یک حقیقت ضرورى و لازم است و باید در کشور ما انجام گیرد. اصلاحات در کشور ما از سر اضطرار نیست که فلان حاکمى مجبور شود مورد مطالبات سخت قرار گیرد و گوشه و کنارى را اصلاح کند؛ نخیر، اصلاحات جزو ذات هویّت انقلابى و دینى نظام ماست. اگر اصلاح به صورت نو به نو انجام نگیرد، نظام فاسد خواهد شد و به بیراهه خواهد رفت… وقتى که اصلاحات باشد، این آفتها و این آسیبها و دهها مورد از قبیل آنها پیش نمى‌آید. [۶]
– غفلت و عدم هوشیاری ملت: نفس آمادگى و هوشیارى و حسّاس بودن یک ملت در قبال شرایط، مى‌تواند او را از بسیارى از آسیبها محفوظ نگهدارد. ملتها چوب غفلتهاى خود را مى‌خورند؛ همچنان که چوب اختلافهاى خود را مى‌خورند… ما به سهم خود به عنوان ملت ایران، به عنوان پرچمداران اسلام، به عنوان منادیان استقلال و عزّت و شرف یک ملت، باید این آسیبها را به درون خود راه ندهیم. [۷]
– مفاسد اقتصادی: وقتى مناسبات غلط اقتصادى در جامعه حاکم باشد، وقتى رانت‌خوارى رواج داشته باشد، وقتى سوءاستفاده‌ى از قدرت براى به دست آوردن ثروتهاى بادآورده رواج داشته باشد، کسى که تولید کننده و زحمتکش واقعى است، ناامید مى‌شود… این که ما گفتیم و تأکید کردیم که باید با مفاسد اقتصادى و قاچاق مبارزه شود، به‌خاطر این است که این پدیده‌ها اساس پیشرفت کشور را دچار آسیبهاى جدى مى‌کنند. [۸]
– پوسیده شدن از درون: جمهورى اسلامى را نمیتوانند تکان بدهند. ما باید خودمان مراقب باشیم که از درون پوک نشویم؛ از درون پوسیده نشویم. از دشمن بیرونى، آن وقتى که ما سلامت معنوى خودمان را حفظ کردیم، راهى را که اسلام و جمهورى اسلامى به ما نشان داده، پیش رفتیم و از آن راه منحرف نشدیم، مطلقاً ترسى نداریم؛ به ما آسیبى نمیزند؛ نمیتواند آسیب بزند. [۹]
* آسیب‌پذیری مسئولین
مهمترین نقاط ضعفى که در زمینه مسؤولان وجود دارد چند مورد است:
نشناختن خطا و عبرت نگرفتن از آن: احتمال خطا و آسیب‌پذیرى در همه‌جا وجود دارد. البته به‌خاطر همین خطاها هم است که آسیب‌پذیریها به‌وجود مى‌آید؛ لذا یک وظیفه‌ى عمده‌ى همه‌ى مسؤولان در بخشهاى مختلف، این است که دائماً خود را رصد کنند؛ خطاهاى خودشان را شناسایى کنند و آن خطاها را اصلاح کنند و از خطاهاى گذشته‌ى خودشان عبرت بگیرند. [۱۰]
سستی ایمان انقلابی: یکى مسأله [ضعف مسئولین] سستى بینش و ایمان انقلابى و اسلامى در بعضى از مسؤولان است. اینها مجذوب نسخه‌هاى سیاسى غربند؛ آن هم نسخه‌هاى غلط از آب درآمده. البته من خدا را شکر مى‌کنم که مسؤولان طراز اوّلِ کشور، عمیقاً معتقد به مبانى اسلامى‌اند. دشمن نتوانسته است نفوذ فکرى و سیاسى خود را به جاهاى حسّاس برساند.
تجدیدنظرطلبی: وجود این آدمهاى تجدیدنظرطلب [که از افراط از سمتی به افراط از سوی دیگر کشیده شده‌اند] در برخى از دستگاههاى گوناگون، اسباب زحمت و خطر است. یکى از آسیبهاى ما این است.
دنیازدگی: یک آسیب دیگر، دنیازدگى است. خیلى از ما – آنهایى که قدرت و پست را طعمه دانستند – متأسفانه دچار دنیازدگى شده‌ایم. بعضى افراد باید مواظب باشند اسیر چرب و شیرین دنیا نشوند. کسى که براى خود مسؤولیتى قائل است، اگر دنیازده و رفاه‌زده شد، کارش زار خواهد شد و کار مردم را هم زار خواهد کرد.
ضعف مدیریت و سرگرم شدن به کار حزبی: بعضى از مشکلات ما ناشى از ضعف بعضى از مدیریّتهاست که به کارهاى جزئى و فعّالیتهاى سیاسى و حزبى سرگرم و مشغول مى‌شوند.
عدم اتحاد مسئولین: یکى دیگر از عیوب و آفتها، عدم اتّحاد کلمه است. اتّحاد کلمه هم لازم است. لازم است مسؤولان مواضع واحدى اتّخاذ کنند؛ بخصوص در مسائل جهانى و مسائل عمده کشور. [۱۱]
عدم تقوا، شجاعت و خودآگاهی: سه خصوصیت در مسؤولان کشور لازم است، که اگر این سه خصوصیت در آنها وجود داشت، آن‌گاه این نیروى عظیم ملى مى‌تواند جلوِ هرگونه خباثت و دشمنى دشمنان را بگیرد. این سه خصوصیت، تقوا و شجاعت و خودآگاهى است. مسؤولان کشور باید این سه خصوصیت را داشته باشند تا کشور آسیب‌ناپذیر باشد. [۱۲]
* راه‌های آسیب‌ناپذیری
– تقوا: باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست. [۱۳]
– باورهای ارزشی: دین را، خدا را، قیامت را، مسئولیت انسانى در مقابل خدا را باور داشتند؛ این باور در هر ملتى، در هر جامعه‌اى وجود داشته باشد، او را آسیب‌ناپذیر میکند؛ میتوانند مقاومت کنند. [۱۴]
– اقتدار همه جانبه: در یک صورت، نظام جمهورى اسلامى مى‌تواند خود را به‌طور کامل از خطر و آسیب دشمن مصون نگهدارد و آن، وقتى است که با اقتدار خویش آنها را مأیوس کند. روزى که جمهورى اسلامى، با اثبات اقتدار سیاسى و اقتصادى خود و با اثبات قدرت ادامه‌ى زندگى، دشمن را مأیوس کرد، مى‌توان اطمینان داشت که دشمن از توطئه دست خواهد کشید؛ چون احساس مى‌کند تلاش او بى‌فایده است. [۱۵]
– وحدت: شما اگر متحد باشید، شما اگر با هم باشید، شما اگر این روحیه‌ى استحکامى را که انقلاب به ملت ما داد و در طول این سى سال ملت ما آن را حفظ کرده است، نگه دارید، «لایضرّکم کیدهم شیئا»؛ هرگز دشمنى آنها به شما اثرى نخواهد کرد، و آنها نخواهند توانست به ملت ایران آسیبى وارد کنند. [۱۶]
– آگاهی و استحکام مردمی: بحمداللَّه جمهورى اسلامى به پایه‌هاى راسخ مستحکم است، و مهمترین پایه‌ى این جمهورى و راسخترین عمود این خیمه، شما مردم هستید. هر دولتى استحکام و اراده و آگاهى و آمادگى شما را داشته باشد، آسیب‌ناپذیر است. البته این عامل هم آسان به دست نمى‌آید. تا نظام بر اساس عقیده‌یى مستحکم و ایمانى صادقانه بنا نشده باشد، مردم این‌گونه دلهاشان را به نظام نمى‌دهند. [۱۷]
– ملت عزیز ما دشمنان را بشناسد – که مى‌شناسد – بداند که سلاح اصلى و سلاح فائق و سلاح برتر ما عبارت از ایمان، وحدت و هوشیارى است. ایمانتان را حفظ کنید، وحدتتان را حفظ کنید، هوشیاریتان را حفظ کنید. اگر این باشد، هیچ دشمنى نمى‌تواند به شما آسیب بزند. [۱۸]
– حمایت مردم مؤمن: اگر یک انقلاب از طرف مردم مؤمن حمایت شد، بیمه است. اگر بخواهیم انقلاب و کشور بیمه باشد، جمهورى اسلامى آسیب‌ناپذیر باشد، باید این شور و شوق، این حرکت عمومى مردم و این بسیج عظیم نیروهاى ملت را روزبه‌روز تقویت کنیم. [۱۹]
– امر به معروف و نهی از منکر: امروز فقط جنگ نظامى نیست؛ اما همه تهاجمهاى دیگر، باشدّت کم سابقه‌اى وجود دارد. در مقابل این تهاجم، این جامعه اسلامى، باید زنده، هوشیار، آسیب‌ناپذیر، پرامید، آماده مقاومت، آماده ضربه‌زدن و به صورتِ یک موجود زنده مقاوم بماند و مقاومت کند. این، چگونه ممکن است؟ این است که بنده موضوع امربه‌معروف ونهى‌ازمنکر را مطرح کردم. [۲۰]
– اتکای به مردم مسئولیت‌پذیر: این، دولتها هستند که آسیب‌پذیرند؛ آن هم دولتهایى که به مردم متکى نباشند. دولتها هم، اگر به مردم متکى باشند، مثل دولتهاى جمهورى اسلامى خواهند شد که مشاهده کرده‌اید، بحمداللَّه محکم و قوى بودند. [۲۱]
من به ملت ایران عرض مى‌کنم که انقلاب، باز هم به فضل پروردگار آسیب‌ناپذیر خواهد ماند. ولى شما در این بین مسؤولیتهایى دارید: اولاًّ وحدت خودتان را حفظ کنید. ثانیاً به تقویت روح تقوا در خود بپردازید و اتّکاى به خدا را در دلهایتان محکم سازید… باید این کشور و این نظام را به نقطه‌اى کاملاً آسیب‌ناپذیر برسانید. [۲۲]
– این نظام وابسته به آراء، احساسات، عواطف و اراده و عزم و حضور مردم مؤمن در صحنه است. مطمئناً با توجه به این جهتگیریها، دشمن نخواهد توانست هیچ آسیبى به این انقلاب و به این کشور برساند. [۲۳]
– حضور معنویت و عدالت: بسیارى متحیّرند که چه شد آن روزى که دو ابرقدرت بودند و هر دو ابرقدرت علیه ما اقدام مى‌کردند، نتوانستند به جمهورى اسلامى آسیبى برسانند! امروز هم که یک ابرقدرت نابود شده و یکى مانده است، او و همدستانش نمى‌توانند به جمهورى اسلامى، ضربه‌ى کارى وارد کنند. سرّش، همین ایمان، توجّه و پایبندى مردم به دین، حضور معنویّت در زندگى مردم و این احساس است که نظام جامعه به سمت عدالت حرکت مى‌کند. [۲۴]
– تکرار شعارهای انقلاب: این کشور، مدتها به این شعارهاى انقلابى احتیاج دارد تا استخوانهایش محکم شود؛ تا آسیب‌ناپذیر و ساخته شود و دشمن از او قطع طمع کند. [۲۵]
– پیاده شدن اسلام: دشمن مایل نیست که اسلام به طور کامل پیاده شود؛ چون اگر اسلام به طور کامل پیاده شد، آسیب‌ناپذیر مى‌گردد. حال، براى اینکه آسیب‌پذیر شود، باید چه کار کنند؟ باید ناقصش کنند.باید یک گوشه‌اش را نگذارند عمل شود. مثلاً نسبت به «لایحه‌ى قصاص» و «قانون مجازات»، جنجال آفرینى کنند. [۲۶]
– رفتار علوی مسئولین: باید رفتار علوى در میان ما مسؤولان نظام جمهورى اسلامى نهادینه شود. آن روز است که هیچ‌گونه آسیب و خطرى این نظام را تهدید نخواهد کرد. [۲۷]
– استحکام مجموعه‌های نظامی: در چنین شرایط بسیار حسّاسى، ملت ما بیش از همیشه احتیاج به این دارد که خود را از لحاظ معنوى و مادّى آسیب‌ناپذیر و مقتدر کند. بخشى از این اقتدار به مسائل اقتصادى و فرهنگى و سیاسى ارتباط پیدا مى‌کند و بخش مهمّى از آن هم مرتبط با مجموعه‌هاى نظامى است که باید روزبه‌روز تواناییهاى خود را در درون از همه جهت افزایش دهند؛ استحکام سازماندهى، ارتقاءِ قدرت رزمى، توانایى لازم براى تولید، تهیه، تکمیل و نگهدارى تجهیزات، بالا نگهداشتن روحیه‌ى مسؤولیت نظامى و همه‌ى چیزهاى دیگرى که با ابتکار و مدیریّتِ مدیران خوب و مسؤول امکان‌پذیر است. [۲۸]
– پیشاهنگ شدن در تولید علم: آنچه مى‌تواند ما را در مقابل تهاجم همه‌جانبه‌ى دشمنان در سطوح مختلف حفظ کند، همین فهرستى است که عرض کردم: تقویت ایمان، تقویت علم، تقویت فناورى، تسلط بر فنون روز، پیشاهنگ شدن در تولید علم، شکوفایى استعدادهاى آحاد ملت و جوانان در رشته‌هاى مختلف – چه علوم انسانى، چه علوم طبیعى، چه انواع گوناگون علوم تجربى – همبستگى ملى و تقویت همدلى در میان مردم؛ اینهاست که مى‌تواند یک ملت را تقویت کند؛ مى‌تواند هم دنیاى خودشان را آباد کند، هم آنها را از آسیب دشمنان محفوظ نگه دارد. اینها وسیله‌یى است براى حفظ و صیانت؛ ما باید اینها را دنبال کنیم و خود را متعهد به انجام آن بدانیم. [۲۹]
– حفظ عزت ملی: راه این ملت بزرگ ما که پرورده‌ى بیانات امام و هدایتهاى امام است، براى رسیدن به اوج اعتلاء و پیشرفت عبارت است از اینکه این عزت ملى را در همه‌ى عرصه‌ها حفظ کند. این ملت میتواند به اوج اعتلاء برسد، که وقتى یک ملت قوى شد، اعتلاء مادى و معنوى پیدا کرد، امنیت او هم کامل خواهد شد. یعنى آسیب‌پذیرى او از بین خواهد رفت؛ دشمنان دیگر طمع نمیکنند. [۳۰]
– مردم‌سالاری دینی: آن کسانى که میخواستند از درونِ این نظام، به نظام جمهورى اسلامى ضربه بزنند، نتوانستند موفق بشوند. انقلاب راه خود را، مسیر مستقیم خود را با قدرت روزافزون تا امروز ادامه داده است و همه‌ى کسانى که با انگیزه‌هاى مختلف در درون این نظام قرار گرفته‌اند، خواسته یا ناخواسته، به توانائى‌هاى این نظام کمک کردند. به این حقیقت بایستى با دقت نگاه کرد؛ این ظرفیت عظیم، ناشى از همین جمهوریت و اسلامیت است؛ از همین مردم‌سالارى دینى و اسلامى است؛ این است که این ظرفیت عظیم را به وجود آورده است. و راز ماندگارى و مصونیت و آسیب‌ناپذیرى جمهورى اسلامى هم این است و این را جمهورى اسلامى در ذات خود دارد و ان‌شاءاللَّه آن را همواره حفظ خواهد کرد. [۳۱]
پاورقی:
[۱]- بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار شرکت کنندگان در همایش آسیب‌شناسى انقلاب ۱۵/۱۲/۱۳۷۷
[۲]- بیانات در دیدار جمع کثیرى از بسیجیان کشور ۰۴/۰۹/۱۳۸۸
[۳]- بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار شرکت کنندگان در همایش آسیب‌شناسى انقلاب ۱۵/۱۲/۱۳۷۷
[۴]- بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار شرکت کنندگان در همایش آسیب‌شناسى انقلاب ۱۵/۱۲/۱۳۷۷
[۵]- بیانات در خطبه‌هاى نماز جمعه (۱۹ رمضان ۱۴۱۶) ۲۰/۱۱/۱۳۷۴
[۶]- بیانات در دیدار مسؤولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى ایران ۱۹/۰۴/۱۳۷۹
[۷]- بیانات در دیدار پرسنل نیروى هوایى ۱۸/۱۱/۱۳۸۰
[۸]- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در اجتماع بزرگ مردم همدان ۱۵/۰۴/۱۳۸۳
[۹]- دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت ۲۴/۰۹/۱۳۸۷
[۱۰]- بیانات در دیدار با اعضاى مجلس خبرگان رهبرى ۳۱/۰۶/۱۳۸۳
[۱۱]- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار جوانان استان اصفهان ۱۲/۰۸/۱۳۸۰
[۱۲]- بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، به مناسبت ۱۹ دى ماه، سالروز قیام مردم قم ۱۹/۱۰/۱۳۸۰
[۱۳]- خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) ۱۴/۰۳/۱۳۸۹
[۱۴]- بیانات در منطقه عملیاتی فتح‌المبین ۱۱/۰۱/۱۳۸۹
[۱۵]- سخنرانى در مراسم بیعت وزیر آموزش و پرورش، معلمان و جمعى از دانش آموزان استان تهران ۲۶/۰۳/۱۳۶۸
[۱۶]- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس و مسئولان قوه‌ى قضائیه ۰۷/۰۴/۱۳۸۸
[۱۷]- سخنرانى در مراسم بیعت جمع کثیرى از اقشار مختلف مردم شهرهاى قم، رفسنجان و کهنوج ۱۹/۰۴/۱۳۶۸
[۱۸]- خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران به امامت مقام معظم رهبرى ۰۸/۰۵/۱۳۷۸
[۱۹]- سخنرانى در مراسم ویژه‌ى روز بسیج در پادگان امام حسن مجتبى(ع) ۰۵/۰۹/۱۳۶۹
[۲۰]- بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار علما و روحانیان ۰۷/۰۵/۱۳۷۱
[۲۱]- بیانات در دیدار دانش‌آموزان، دانشجویان، معلمان و پرستاران، به مناسبت روز ۱۳ آبان ۱۳/۰۸/۱۳۷۱
[۲۲]- بیانات در خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى سوم رمضان ۱۴۱۵ ۱۴/۱۱/۱۳۷۳
[۲۳]- بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان ۱۹/۰۶/۱۳۸۲
[۲۴]- بیانات در دیدار کارگزاران، در روز «عید مبعث» ۲۹/۰۹/۱۳۷۴
[۲۵]- بیانات در خطبه‌هاى نماز جمعه (۱۹ رمضان ۱۴۱۶) ۲۰/۱۱/۱۳۷۴
[۲۶]- بیانات در دیدار روحانیون و مبلغان، در آستانه‌ى «ماه محرم» ۲۶/۰۲/۱۳۷۵
[۲۷]- بیانات در اجتماع بزرگ مردم مشهد و زائران حرم مطهر امام رضا (ع) ۰۱/۰۱/۱۳۸۰
[۲۸]- بیانات در مراسم صبحگاه نیروى زمینى ارتش جمهورى اسلامى ایران ۲۶/۰۸/۱۳۸۱
[۲۹]- بیانات در دیدار علما و روحانیون کرمان ۱۱/۰۲/۱۳۸۴
[۳۰]- بیانات در بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۴/۰۳/۱۳۸۸
[۳۱]- بیانات در مراسم تنفیذ حکم دهمین دوره ریاست جمهورى ۱۲/۰۵/۱۳۸۸