متن کامل گفتگو را از اینجا بخوانید.
مصطفی پورکیانی: بیش از یک سال است فعالیت‌های فرهنگی و هنری کشور متأثر از بحران کروناست. در این میان برخی نویسنده‌ها و ناشران کشور تصمیم گرفتند به جای خانه‌نشینی، تهدید کرونا را به فرصت تبدیل کنند و با پرداختن به موضوعات مرتبط با شرایط کرونا، آثاری همسو با این حال و هوا را روانه بازار نشر کرده‌اند، برخی از ناشران هم متأثر از شرایط سخت کرونایی با بحران تعطیلی مواجه شده‌اند. به هر حال حوزه نشر طی دوران یک سال و اندی کرونا، پیچیده‌ترین و در عین حال سخت‌ترین دوره‌های خود را سپری می‌کند؛ سال 98 که با گرانی شدید کاغذ برای ناشران و فعالان حوزه کتاب آغاز شد و با تعطیلی مراکز و فروشگاه‌های عرضه کتاب به واسطه جلوگیری از شیوع کرونا در اسفندماه همان سال، به بدترین شکل ممکن برای ناشران به پایان رسید. در سال 99 هم با ادامه شیوع کرونا در کشور اوضاع سخت‌تر از قبل برای اهالی نشر شد و صدمات سنگینی بر پیکره نیمه‌جان نشر کشور وارد کرد که مواردی چون برپایی مجازی نمایشگاه کتاب تهران و اجرای طرح‌های فصلی فروش کتاب تا حدودی جانی تازه به نشر تزریق کرد، با این حال مشکلات اساسی همچنان پابرجاست. از سوی دیگر برخی ناشران که فعالیت خود را بر نشر الکترونیک بنا گذاشته‌اند در دوران کرونا آسیب به‌مراتب کمتری نسبت به سایر ناشران دیدند که نشر صاد یکی از این انتشارات محسوب می‌شود. در گفت‌وگو با قاسم صفایی‌نژاد، مدیر انتشارات به بررسی اوضاع فعلی نشر کشور پرداختیم.
***
* به عنوان نخستین سؤال، طی یک سال و 2 ماهی که کرونا جامعه را درگیر خود کرده است، به حوزه نشر چه آسیب‌هایی وارد شده است؟
در بحران‌های مختلف که گریبان‌گیر جامعه بشری می‌شود، همه فکر می‌کنیم آن بحران به صنعت آسیب وارد کرده است اما واقعیت این است که صنایع گوناگون عموما از نقاط ضعف خود ضربه می‌خورند و نقش بحران‌ها بیشتر در حد نمایان‌کننده آن ضعف است. مثلا یکی از ضعف‌های جدی صنعت نشر در ایران، فروش کتب در نمایشگاه کتاب سالانه است؛ نمایشگاهی که بیشتر از آنکه نمایشگاه باشد، فروشگاه است. طبیعتا تعطیلی نمایشگاه یا به شکل جدید برگزار کردن آن، ناشران را متضرر کرده است.
یا به طور مثال، دستاوردهای جدید علم در عرصه کتاب الکترونیک یا لااقل فروش دیجیتالی کتاب طی سالیان گذشته از سوی فعالان نشر مانند ناشران، توزیع‌کنندگان، کتابفروشی‌ها و حتی مدیران دولتی جدی گرفته نمی‌شد و با سرعت کمی رشد می‌کرد. با این شرایط، کرونا آسیب بیشتر و طولانی‌تری به صنعت نشر در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته زد که دوره دیجیتالی‌سازی در آنها پیشرفت جدی داشت.
هر ساله ۱۸ سپتامبر روز جهانی کتاب الکترونیک است که به تاریخ خودمان می‌شود ۲۸ شهریور. البته که هر چند سال یک بار ۲۸ شهریور است و بقیه سال‌ها ۲۷ شهریور. این تفاوت هم لابد می‌دانید به دلیل اختلاف سال‌های کبیسه شمسی و میلادی است. بگذریم و زودتر بروم سراغ هدیه!
احتمالا بسیاری از دوستان و مخاطبان این وبلاگ می‌دانند که چند ماه پیش نشری به نام «نشر صاد» تأسیس کردم. از قدیم‌ترها به کتاب علاقه‌مند بودم و باز هم از قدیم (حدود سال ۸۲) به کتاب الکترونیک علاقه‌مند شدم. آنقدر این علاقه‌مندی قوی ادامه پیدا کرد که حتی رساله دکتری من هم به توسعه کتاب الکترونیک در ایران اختصاص پیدا کرد و الحمدالله سال ۹۷ با موفقیت دفاع شد. بنابراین همانطور که در نشر جام جم چند قدمی پیش رفتم، نشر صاد را با هدف توسعه کتاب الکترونیک در ایران تأسیس کردم، بلکه یکی از رساله‌های دکتری در کشور خاک نخورد و ان شالله تا حدی عملیاتی شود.
اما کتاب الکترونیک تنها علاقه‌مندی من نیست. وبلاگ نویسی هم از نوروز ۸۴ آغاز کردم و تا به حال ادامه داده‌ام. چه اتفاقی مبارک‌تر از پیوند این دو در یک مسابقه. به مناسبت روز جهانی کتاب الکترونیک یک مسابقه طراحی کردم تا شما دوستان خوب وبلاگ‌نویسم با کتاب الکترونیک بیشتر مأنوس شوید. مسابقه به چه شکل است؟
ما طی چند ماهی که از تأسیس نشر صاد گذشته است، ۱۲ کتاب منتشر کرده‌ایم. ۹ کتاب با برند نشر صاد و ۳ کتاب با برند «خودنویس» که نوقلمان آن را نوشته‌اند. شما وبلاگ نویسان می‌توانید به سایت نشر صاد مراجعه کنید و در بخش تماس با ما، نام یکی از این ۱۲ کتاب را به همراه آدرس وبلاگ خود بعنوان پیام ارسال کنید. ما لینک دریافت رایگان همان کتاب در کتابخوان طاقچه را به صورت نظر خصوصی در وبلاگ‌تان ارسال می‌کنیم. هر وبلاگ، یک کتاب می‌تواند درخواست دهد. این هدیه البته مخصوص ۲ هزار نفر اول است.
خب مسابقه‌اش کجا بود؟
حدود یک ماه فرصت دارید کتابی که هدیه گرفته‌اید را بخوانید و در وبلاگ خود معرفی کنید. به سه پست برتر، سه جایزه نقدی ۵۰۰ هزار تومانی اهدا خواهد شد.
دولت کویت تصمیم گرفته است که سخت‌گیری در سانسور کتاب را کاهش دهد. کتاب‌هایی مثل گوژپشت نوتردام اثر ویکتور هوگو هم در کویت تا به حال اجازه انتشار نداشته است. بر اساس قانون جدید، ناشران موظف هستند که فقط عنوان کتاب و نام نویسندگان را به وزارت اطلاعات کویت اعلام کنند. نکته جالب توجه اینکه فقط یک شکایت رسمی از سوی مردم، می‌تواند با رأی دادگاه منجر به توقیف کتاب شود و از این پس به جای وزارت اطلاعات، دادگاه پس از انتشار کتب بر آنها نظارت خواهد کرد.
کریستین اینارسون رییس انجمن جهانی ناشران در این مورد گفت: به تمام کسانی که با موفقیت این تغییر را در راستای آزادی صنعت نشر انجام داده‌اند، تبریک می‌گویم.
----------------------------------
در سیستم‌هایی که نظارت بر محتوا وجود دارد، نظارت به دو دسته پیش از انتشار و پس از انتشار تقسیم می‌شود. مثلا ما در ایران در مورد کتاب، نظارت پیش از انتشار داریم. کتاب‌ها قبل از آنکه منتشر شوند، باید توسط وزارت ارشاد مجوز انتشار بگیرند؛ اما در مورد روزنامه، خبرگزاری‌ها و مجلات، نظارت پس از انتشار داریم. یعنی به مدیرمسئولان روزنامه‌ها و مجلات توسط وزارت ارشاد این اختیار داده می‌شود که محتوای مورد تایید خود را منتشر کنند و در قبال آن پاسخگو باشند و اگر محتوایی پس از انتشار خلاف قانون تشخیص داده شود با آن مدیرمسئول طبق قانون برخورد خواهد شد.
هر کدام از این دو روش، معایب و مزایای خودش را دارد. طبق برخی شنیده‌ها عموم ناشران ایرانی حاضر نیستند نظارت پس از انتشار را بپذیرند و حاضرند قبل از آنکه کتابی را منتشر می‌کنند، مجوز آن را از ارشاد بگیرند یا اصلاحات لازم را انجام دهند اما نظارت پس از انتشار را مساوی اعمال سلیقه بیشتر می‌دانند و به طور خلاصه ترجیح می‌دهند با وزارت ارشاد سروکار داشته باشند تا اینکه بعدا در صورت مشکل به دادگاه بروند.
حال همین نکته ساده توسط رییس انجمن جهانی ناشران به عنوان موفقیتی در راستای آزادی نشر شناخته شده است.
اگر خودتان توان و تمایل دارید یا در میان دوستان و آشنایان کسی را می‌شناسید که ویژگی‌های مرتبط را داراست، لطفا از طریق ارسال رزومه به رایانامه safaeinejad@outlook.com معرفی کنید.
* پژوهشگر حوزه کتاب الکترونیک
- نوع همکاری: به صورت دورکاری و پاره وقت.
- مسلط به زبان انگلیسی
- مسلط به پژوهش
دکتر کوروش جعفریان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفتگو با ایبنا گفته است:
یکی از دلایلی که باعث کتاب‌سازی زیاد در عرصه علوم تغذیه و رژیم‌ها شده است، اخلال در سیستم نظارت بر مجوز کتاب‌هاست. به اعتقاد من درجه‌بندی و رتبه‌بندی کتاب در حوزه علوم تغذیه باید جدی‌تر در نظر گرفته شود. در اصل یکی از راه‌های حل معضل کتاب‌سازی ایجاد این نظارت‌ها می‌تواند باشد. این فرایند باید یکی از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد. در واقع ساده‌ترین راه‌کار برای جلوگیری از نشر اطلاعات غلط، ایجاد یک روال نظارتی است و این باید درمورد سایت‌ها هم صورت پذیرد؛ چراکه تعداد سایت‌هایی که فاقد پشتوانه علمی هستند کم نیستند و مطالب را بدون آگاهی علمی منتشر می‌کنند و باعث رواج اطلاعات غلط می‌شوند.
متأسفانه به دلیل زمینه‌های فرهنگی - سیاسی قرن‌های گذشته، گویا عادت کرده‌ایم همه کارها توسط دولت‌ها انجام شود.