پژوهشگروبلاگ شخصی قاسم صفایی نژاد

۱۸ مطلب با موضوع «گفتگوها» ثبت شده است

یادداشت گفتگوها

گفتگو با ایسنا در مورد طرح تحول انتشارات علمی و فرهنگی

گفتگو با ایسنا را می‌توانید از اینجا بخوانید.

 

بعد از هفت دهه از فعالیت انتشارات علمی و فرهنگی، طرح تحول به تصویب رسیده و در حال اجرایی شدن است. از وجوه تمایز و ویژگی‌های این طرح بگویید.

انتشارات علمی و فرهنگی برای اندیشمندان و فعالان عرصه نشر جایگاه ویژه‌ای دارد. بسیاری از فعالان فرهنگی می‌دانند که انتشارات علمی و فرهنگی در گذر تاریخ ۷۰ ساله خود، فعالیت‌های گوناگونی را تجربه کرده است؛ از فعالیت‌هایی که تحت عنوان انتشارات فرانکلین انجام می‌شده تا بنگاه ترجمه و نشر کتاب، سازمان چاپ افست، سازمان کتاب‌های جیبی، گروه صنایع کاغذ پارس، مجله کتاب امروز، مرکز تکنولوژی آموزشی، سازمان آموزشی نومرز و سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. از سال ۱۳۸۰ هم سه شرکت تحت عنوان چاپ و نشر کتیبه، فرهنگ فیلم تهران و بازرگانی کتاب‌گستر به عنوان شرکت‌های زیرمجموعه این انتشارات تأسیس شدند. شرکت‌هایی که در سال‌های گذشته فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کردند و در برخی از سال‌ها تعلیق بودند و فعالیتی نداشتند. 

همه این تغییرات و رفت و برگشت‌ها، منجر به تداخل مأموریت‌ها و فرآیندها، ابهامات گوناگون، سنگین شدن ساختار و دوری از چابکی شده‌اند و به دلیل نگاه بعضا سیاست‌زده به انتشارات، محیط‌شناسی و نیازهای روز مخاطبان در آن مدنظر قرار نگرفته است.

در طرح تحول انتشارات علمی و فرهنگی، سعی کرده‌ایم مبتنی بر سرمایه‌های معنوی و مادی انتشارات و همه گنجینه‌های محتوایی گذشته، با آینده‌نگری، طرحی نو دراندازیم و متناسب با شرایط فرهنگی روز و آینده از این ظرفیت‌ها به نفع ایران اسلامی بهره ببریم.

بنابر این طرح، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی به صورت یک هولدینگ محتوایی به صورت چابک و با نقش سیاستگذار و ناظرِ سایر شرکت‌های محتوایی خود فعالیت خواهد کرد و همه عملیات‌های تولیدی در شرکت‌های زیرمجموعه انجام خواهد شد.

به طور مشخص، شرکت چاپ و نشر کتیبه از چاپخانه تبدیل به شرکتی خواهد شد که کل نشر سنتی و کاغذی را اداره خواهد کرد. عملیات ویرایش، صفحه‌آرایی، طراحی جلد، چاپ، فروش و فروشگاه‌داری در بخش کتاب کاغذی تمام به کتیبه سپرده خواهد شد تا تحت یک هویت مستقل، ضمن در دست داشتن اختیارات کافی بتواند اقدامات مدنظر را انجام دهد.

شرکت کتاب‌گستر با تغییر مأموریت به شرکت نشر دیجیتال تبدیل خواهد شد و شرکت فرهنگ فیلم تهران با همان مأموریت نشر چندرسانه‌ای تقویت خواهد شد. 

توجه ویژه به مخاطب بین‌المللی و همچنین مشارکت با مردم در تولید و توزیع محتوا از دیگر مواردی است که به‌جد دنبال خواهد شد.

درباره اهداف اقتصادی و فرهنگی مدنظر طرح توضیح می‌دهید.

هدف اصلی در واقع هدف فرهنگی است. قرار است انتشارات علمی و فرهنگی به عنوان بزرگترین ناشر کشور، نگاهی نو به مسائل فرهنگی کشور داشته باشد و بتواند با شناخت نیازهای مخاطبان، با آنها بیشترین همراهی را داشته باشد. اصل هدف در یک نشر نمی‌تواند جز این باشد. 

به عنوان هدف فرهنگی، تبدیل شدن انتشارات علمی و فرهنگی به رهبر بازار نشر کشور و همچنین معرف نشر کشور در جهان اسلام مدنظر قرار گرفته است. احیای بخش خاموش گنجینه انتشارات و تبدیل کتاب‌های قدیمی به قالب‌های جدید با توجه به ذائقه مخاطبان امروزی، می‌تواند در کنار تولید محتوای جدید در میان‌مدت علمی و فرهنگی را به جایگاه واقعی خود برگرداند.

 

در ذیل این هدف اصلی، طبیعتا ابزارها و لوازمی باید باشد که به تحقق این هدف کمک کند. من معتقدم که خوداتکایی یک نشر به خودش می‌تواند اثرگذاری آن را در جامعه بالا ببرد. به همین دلیل خوداتکایی اقتصادی مطرح می‌شود و دوری از نفت یا سایر بودجه‌های دولتی. در واقع هدف ما اقتصادی نیست ولی برای رسیدن به هدف فرهنگی، نیاز به خوداتکایی اقتصادی و رسیدن به شاخص‌های عملکردی مناسب و بازگشت سرمایه لازم است. البته این جمله من به این معنی نیست که هیچ پول دولتی در طرح تحول تزریق نخواهد شد، بلکه به این معنی است که اگر پول دولتی هم تزرق شود به عنوان سرمایه وارد خواهد شد و نه هزینه. تمام برنامه‌ها در این راستا طراحی شده که بازگشت سرمایه هم طی یک برنامه زمان‌بندی، تحقق یابد.

متأسفانه به دلیل بدهی‌های زیادی که طی سالیان گذشته به این نشر محبوب تحمیل شده است، اوضاع مالی انتشارات خوب نیست و برای طرح تحول نیازمند سرمایه‌گذاری هستیم. البته این انتشارات دارایی‌های غیرنقدی زیادی دارد که می‌تواند با مولدسازی در خدمت فرهنگ و علم کشور قرار گیرد.

 

چشم‌انداز کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت طرح تحول انتشارات را بیان کنید.

در کوتاه‌مدت بیشترین تلاش برای کارهای زیرساختی خواهد شد. متأسفانه بانک‌های اطلاعاتی قابل اتکایی در انتشارات وجود ندارد، از نظر سازماندهی انتشارات مشکلات عدیده داشت که در حال تلاشیم با ایجاد یک سامانه یکپارچه، چابکی سازمانی را افزایش دهیم، مدیریت دانش به بهترین نحو صورت بگیرد و شرایط برای اتفاقات خوب با بیشترین خلاقیت و کمترین هزینه آماده شود. پرداخت بدهی‌ها به مولفان، مترجمان، تأمین‌کنندگان و طرف‌های قرارداد برای ترمیم آبروی نشر از دیگر مواردی است که در حال تلاشیم در کوتاه‌مدت انجام دهیم.

در میان‌مدت ان‌شاءالله با تجدید چاپ کتاب‌های پرفروش و تبدیل آن به قالب‌های جدید سعی خواهیم کرد نقش جدی در بازار نشر ایفا کنیم و با تولید محتواهای با کیفیت بالا، انتشارات را تبدیل کنیم به یک نشر پیشرو در تولید محتوای عمیق با قالب‌های گوناگون.

برای بلندمدت هم ورود به بازارهای منطقه‌ای و جهانی مدنظر است و به ویژه با توجه به اینکه «زبان فارسی» یکی از موضوعات ویژه در طرح تحول است، کشورهای فارسی‌زبان هم جزو اولویت‌های ما خواهند بود. ورود به تولید محتوای نشر دیجیتال و اثرگذاری جدی در این عرصه هم برنامه‌ریزی شده است.

چه نسبتی میان طرح تحول انتشارات و واقعیت‌های فرهنگی جامعه برقرار خواهد شد؟

با توجه به اینکه به قالب‌ها و ابزارهای جدید در طرح تحول نگاه ویژه‌ای شده است و با عنایت به اینکه مخاطب اصلی در تولیدات جدید محتوایی نوجوانان هستند، به نظرم نسبت خوبی برقرار است. مباحثی مانند هویت ملی در کنار نگاه بین‌المللی و البته مشارکت با مردم در تولید و توزیع محتوا، می‌تواند تغییرات ملموسی را نسبت به قبل ایجاد کند.

ظرفیت‌ها، ارزش‌ها و محتوای هفتادساله انتشارات در دوره جدید چه سرنوشتی خواهد داشت؟

طبیعتا نویسندگان و مترجمان بزرگ در انتشارات، مایه افتخار ما هستند؛ سعی می‌کنیم به نحو شایسته‌ای با آنها ارتباط بگیریم و پای درس آنان بنشینیم. همچنین محتواهای ارزشمندی که طی این مدت تولید شده‌اند، با توجه به محدودیت منابع، با اولویت‌بندی صحیح هم احیا می‌شوند و هم در قالب‌های جدید محتوایی عرضه خواهند شد. حتی ایده‌هایی برای اقتباس فیلم یا مستند از کتاب‌ها هم مطرح شده است که در حال تبدیل شدن به برنامه عملیاتی هستند.

نسبت مردم، اهل کتاب و علاقه‌مندان و به طور کلی مخاطبان با سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های دوره جدید انتشارات چگونه است؟

مردم صاحبان اصلی انتشارات هستند. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی به صورت یک شرکت سهامی عام ثبت شده است و سهامدار اصلی آن در حال حاضر سازمان تأمین اجتماعی است. در واقع بیش از ۴۵ میلیون نفر از افرادی که در ارتباط با تأمین اجتماعی هستند، سهامدار انتشارات هستند. 

در کنار این موضوع، طبیعتا درهای انتشارات به روی همه مردم و فعالان عرصه کتاب و محتوا باز است. مشارکت با مردم چه در تولید و چه در توزیع و ترویج محتوا جزو راهبردهای اصلی در دوره طرح تحول است. حتی با توجه به وضعیت بغرنج مالی انتشارات، برنامه‌هایی برای نذر فرهنگی هم در حال طراحی داریم تا بتوانیم سریع‌تر وارد چرخه تولید محتوا و رسالت اصلی نشر شویم.

جایگاه نشر دیجیتال و نشر مکتوب در مأموریت‌های مندرج در طرح تحول چگونه است؟

نشر مکتوب در انتشارات علمی و فرهنگی سابقه دیرینه و پرافتخاری دارد. طبیعتا احیای کتاب‌های ارزشمند گذشته، در کنار انتشار کتاب‌هایی برای افزایش ارزش این گنجینه جزو اولویت‌های فوری است. نشر مکتوب و کاغذی انتشارات، قوی‌تر از چند سال گذشته تولید و توزیع خواهد شد و ان‌شاءالله بعد از مدتی حضور کمرنگ در بازار کتاب، باز هم حضور قوی در این حوزه خواهیم داشت.

در حوزه نشر دیجیتال، در حال طراحی سرمایه‌گذاری ویژه هستیم. از نظر من نشر الکترونیک، فرصت جدی برای افزایش میزان مطالعه میان مردم است. با توجه به پهناوری کشور و عیوب سیستم توزیع و همچنین ارزانی نشر الکترونیک، باید این حوزه را جدی بگیریم و از فرصت آن نهایت بهره‌برداری را انجام دهیم.

 

یادداشت گفتگوها

اختتامیه مسابقه خودنویس سوم

چند محور عرایض من در اختتامیه خودنویس:

- نشرسرای خودنویس یک حرکت پیشرفته برای مردمی کردن صنعت نشر است.

- در خودنویس تا به حال شش مسابقه برگزار کردیم، سه مسابقه رمان، یک مسابقه داستان کوتاه، یک مسابقه داستانک، یک مسابقه چت استوری که در مجموع حدود شش هزار نفر در آن شرکت کردند که از نظر جنسیت هفتاد درصد شرکت کنندگان خانم‌ها بوده‌اند و از نظر جغرافیایی، هفتاد درصد آن غیرتهرانی بوده‌اند.

- بیست و چهار رمان در خودنویس منتشر شده است، دو رمان تبدیل به کتاب صوتی شده‌اند و یک رمان به زبان ترکی در ترکیه ترجمه و منتشر شده است. امیدواریم تعداد آثار خودنویسی تا پایان سال به ۶۰ رمان برسد.

- در خودنویس سعی می‌کنیم کمتر شعار دهیم و بیشتر کار کنیم. بی‌سروصدا بخش دوم خودنویس، یعنی کشف و پرورش استعدادهای ویراستاری را راه‌اندازی کردیم و هشت ویراستار جدید طی یک سال گذشته کتاب‌های نشر صاد را ویراستاری کردند و یکی از آنها جایزه بهترین ویراستاری در جایزه اندرزگو را از آن خود کرد.

- با جناب آقای شرفی خبوشان توافق کردیم که همراه مسئولیت گروه داستان و روایت نشر صاد، مسئولیت داستان و روایت نشرسرای خودنویس را هم به عهده بگیرند تا کارراهه تبدیل نویسندگان نوقلم به نویسندگان حرفه‌ای تسریع شود. با حضور ایشان امیدواریم جهش جدی در این عرصه رخ دهد.

متن کامل‌تر را در این لینک ببینید.

یادداشت گفتگوها

میزگرد بررسی نشر الکترونیک آثار ادبی

دوشنبه چهارم بهمن در میزگرد بررسی نشر الکترونیک آثار ادبی به همراه آقای کاردر و آقای گلباف شرکت کردم.

مشروح میزگرد را می‌توانید در خبرگزاری کتاب بخوانید:

محورهای عرایض بنده:

- به نظرم نیاز داریم بیشتر به «آینده» فکر کنیم و آینده را بسازیم.

- نباید فرصت فضای مجازی برای تبدیل شدن همه مردم به مصرف کنندگان محتوای عمیق را از دست بدهیم. مخاطبان ما فقط ۵۰۰ هزار نفر کتابخوان حرفه‌ای نیستند و همه مردم باید محتوای عمیق مصرف کنند.

- در فضای مجازی نیازسنجی محتوایی با استفاده از کلان‌داده‌ها راحت‌تر اتفاق می‌افتد. ترویج و توزیع محتوای عمیق، آسان‌تر و ارزان‌تر از حوزه فیزیکی است و ...

- نیازی به آگاه سازی مردم از مزایای نشر الکترونیک داریم.

- نیاز به اصلاح قوانین داریم. چه در حوزه حمایت از آثار الکترونیک؛ چه در تعیین تکلیف قوانین مالکیت مادی و معنوی آثار و پیوستن به کنوانسیون‌های جهانی یا ایجاد کنوانسیون جدیدی در دنیا؛ و چه در ممیزی کتاب.

- مشارکت مردم در تولید، توزیع و نظارت محتوایی می‌تواند رونق به اوضاع نشر بدهد.

- در آینده‌ای که باید به آن فکر کنیم، نقش #زبان_فارسی و گسترش آن را باید جدی بگیریم. در گام دوم انقلاب، نباید از فعالیت‌های بین المللی غافل شویم و باید بدانیم در حوزه بین الملل چه کاری می‌توانیم برای زبان فارسی انجام دهیم.

لینک گزارش تصویری میزگرد هم اینجا ببینید.

یادداشت گفتگوها

گفتگو با ایبنا در مورد نمایشگاه مجازی کتاب

* این گفتگو در خبرگزاری کتاب منتشر شده است.

به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، قاسم صفایی‌نژاد، مدیر انتشارات صاد در ارزیابی خود از برگزاری دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران گفت: طبیعی است که فرصت‌های فضای مجازی به نسبت تهدیدهای آن بسیار بیشتر است. یک دلیل فراگیر شدن سریع آن همین ایجاد فرصت‌های جدید است. گرچه نباید از تهدیدها غافل شد و حتما آن‌ها را جدی گرفت، اما حتما باید فرصت‌ها را هم مغتنم شمرد. یک فرصت، همین برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی است که در شرایط همه‌گیری بیماری کرونا، می‌تواند کمک کند مردم امکان خرید بهتری پیدا کنند.

به گفته او برخی از نقص‌های برگزاری نمایشگاهی که به شکل مجازی برگزار می‌شود، باید اصلاح شوند. مدیر انتشارات صاد افزود: اول از همه اینکه یکی از مواهب برگزاری نمایشگاه -چه به صورت عمومی و چه به صورت تخصصی- امکان گفت‌وگوی افراد با یکدیگر است؛ زیرا این نمایشگاه امکان گفت‌وگوی ناشران با یکدیگر، گفت‌وگوی مردم با ناشران، گفت‌وگوی ناشران و نویسندگان و سایر ارکان صنعت نشر با هم را فراهم می‌کند. در نمایشگاه مجازی این امکان نزدیک به صفر است و باید حتما برای آن چاره‌ای اندیشید و در سال‌های بعد آن را اجرا کرد.

لزوم درگیرکردن سایر صنایع در برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب

صفایی‌نژاد با تاکید بر لزوم تبلیغات گسترده برای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، ادامه داد: در مرحله دوم باید به تبلیغات برای نمایشگاه مجازی توجه شود. برای این کار نیازمند همت بیشتری در این حوزه هستیم و همه رسانه‌ها باید توجه ویژه‌ای به این رویداد داشته‌باشند. به نظر می‌رسد با توجه به اینکه برخی از نهادهای درگیر نمایشگاه کتاب در نمایشگاه مجازی کمرنگ‌تر فعالیت می‌کنند، نیازمند تبلیغات بیشتر هستیم. مثلا در نمایشگاه‌های حضوری، دانشگاه‌ها با ارائه بن تخفیف نقش ویژه‌ای در ایجاد حس و حال و فضای کتاب را داشتند، اما در این دوره‌ها، فقط یک فراخوان  از دانشگاه‌ها بدون ایجاد آن فضا کمی، کار را کم‌جلوه می‌کند.

به گفته او زیرساخت‌های برگزاری این نمایشگاه باید به صورت کامل انجام شده‌باشد تا مانند دوره پیشین مخاطب‌های نمایشگاه مجازی کتاب با مشکلاتی در مواجهه با دریافت خریدهای خود مواجه نشوند.

صفایی‌نژاد با اشاره به لزوم درگیرکردن سایر صنایع مرتبط با برگزارکنندگان نمایشگاه مجازی کتاب، بیان کرد: در نمایشگاه حضوری کتاب شاهد بودیم که مثلا برندهای اغذیه فروشی یا حتی حمل و نقل، سود خوبی از این رویداد می‌بردند یا حتی فضای تبلیغاتی داخل نمایشگاه، برای خیلی از صنایع جذاب بود، زیرا به هر حال تعداد شرکت کنندگان در آن جدی بود؛ اما در فضای نمایشگاه مجازی این موارد دیده نمی‌شود. اتفاقا فرصت در اینجا برای صنایع مرتبط بیشتر است. مثلا می‌توانیم سایر صنایع خلاق و فرهنگی را درگیر نمایشگاه کتاب کنیم؛ حالا چه برای تبلیغات، چه برای اینکه آن‌ها هم بتوانند محصول فرهنگی خود را در چارچوب مثلا نشر دیجیتال به مخاطب عرضه کنند.

لزوم توجه بیشتر به کتاب‌های الکترونیک در نمایشگاه مجازی

صفایی‌نژاد با اعلام اینکه در این دوره از نمایشگاه مجازی کتاب نمی‌تواند کتاب‌های الکترونیک خود را در دسترس مخاطب قرار دهد، ادامه داد: حتی ندیده‌ام که پلتفرم‌های بزرگ کتاب الکترونیک کشور در این نمایشگاه سهمی بیش از این داشته‌باشند که در صفحه خودشان، تبلیغ ویژه نمایشگاه کنند. نمی‌دانم بن کتاب مخصوص کتب الکترونیک در نظر گرفته شده‌است یا خیر، اما اگر هم باشد اطلاع‌رسانی مناسبی در این قضیه انجام نشده‌است.

به گفته این ناشر، با توجه به اینکه صنعت نشر الکترونیک در دنیا، سریع‌ترین خرده بازار صنعت نشر است، انتظار می‌رود مسئولین امر این عرصه را جدی بگیرند. متأسفانه چه در حوزه سیاست‌گذاری، چه در حوزه قانون‌گذاری و چه در حوزه حمایت که وظیفه دولت برای توسعه کتاب الکترونیک در کشور است، مشکلات جدی داریم. امیدواریم در دولت جدید و تیم جدید وزارت فرهنگ و ارشاد و البته اعضای جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی، اهمیت این موضوع به خوبی درک شود.

نمایشگاه مجازی کتاب نباید فروشگاه مجازی کتاب شود

صفایی‌نژاد درباره اقداماتی که می‌تواند برای تاثیرگذارترشدن نمایشگاه مجازی انجام شود، بیان کرد: پیش از همه نیازمند این هستیم که نمایشگاه مجازی کتاب را واقعا نمایشگاه تعریف و اجرا کنیم. نمایشگاه مجازی کتاب نباید فروشگاه مجازی کتاب شود. البته که فروشگاه مجازی کتاب هم لازم است و اتفاقا می‌تواند دائمی و همیشگی هم باشد اما ما نیازمند برگزار نمایشگاه هم هستیم. جایی که بتوانند متخصصان، پدیدآوران، فعالان با علاقه‌مندان به این عرصه راجع به موضوع‌های جدید صنعت صحبت کنند، دستاوردهای خود را به هم عرضه کنند و حتی از شکست‌های یکدیگر بشنوند و تجربه کسب کنند.

او افزود: نیازمند آن هستیم که حوزه بین‌الملل جدی گرفته‌شود. در گام دوم انقلاب اسلامی، حتما نیازمند توجه جدی‌تر به مخاطب بین‌المللی هستیم و نگاه نمایشی یا ویترینی به حوزه بین‌الملل، در گام دوم اصلا قابل پذیرش نیست.