تا چند ماه پیش فکر می‌کردم اگر این رساله را دفاع کنم، دیگر تا حدی راحت می‌شوم. وقتم بیشتر دست خودم هست و زمانی که برای شغل می‌گذارم را مدیریت می‌کنم تا بتوانم کتاب بیشتری بخوانم، وقت بیشتری با خانواده سپری کنم و کارهای عقب افتاده این ۱۰ سال گذشته را که همزمان بوده با تحصیل ارشد و دکتری و ازدواج و شغل اول و دوم و بدهی‌ها و ... را انجام دهم.
الان بیش از ۵ ماه از دفاع رساله می‌گذرد و هنوز وقت نکرده‌ام حتی کارهای فارغ التحصیلی دانشگاه را انجام دهم تا بتوانم خودم را به نظام وظیفه برای خدمت سربازی معرفی کنم! کمی بیش از یک ماه فرصت دارم برای این کار اما کلی کار نکرده دارم و کلی انتظارات وجود دارد و ... کتاب بیشتر خواندن و وقت بیشتر با خانواده پیشکش!
در شغلی که دارم به دلایل مختلف کارهای بسیاری وجود دارد که باید انجام بدهم و بدهیم. ایده نو و نوپا بودن و مشکلات کشور و خیلی مسائل دیگر همه دست به دست هم داده که اگر در این برهه زمانی، بعضی کارها انجام نشود، دیگر اجرای این ایده به سختی ممکن است اتفاق بیفتد. خستگی در این روزها نباید معنی داشته باشد. باید هر روز و دقیقه به دقیقه مبارزه کرد تا بتوان کار کرد!
همین الان یاد ویدئوی مجید حسینی نژاد، مدیرعامل علی بابا افتادم که به معاون اول رییس جمهور می‌گفت من هر بستری که در جامعه فراهم باشد را استفاده می‌کنم و پول درمی‌آورم. روزی بستر تحریم است و با دور زدن تحریم پول درمیاورم و روزی دیگر استارت‌آپ.
اما اوضاع برای ما متفاوت است. ما نمی‌خواهیم از بستر موجود، پول در بیاوریم. ما می‌خواهیم در جایی که می‌دانیم نیاز حال و آینده جامعه است و بسیاری از آن غافلند، فعالیت کنیم. نه از آن نیازهایی که می‌شود برایش سریعا کالایی عرضه کرد و تقاضایی برایش وجود داشته باشد. از آن دسته نیازهایی که مردمان دوست داشتنی سرزمینم، به دلایل مختلف نسبت به آن کم‌توجه شده‌اند. نیاز به مصرف محتوای عمیق رسانه‌ای برای اینکه تفکرمان سطحی نشود. برای ساخت بسترش باید مبارزه کنیم و مبارزه کنیم و مبارزه کنیم. خستگی معنا ندارد.
هدف اصلی این پژوهش، طراحی مدل خط مشی‌گذاری توسعه صنعت کتاب الکترونیک است. در این پژوهش، از روش کیفی مبتنی بر نظریه زمینه‌ای استفاده شده است. جامعه آماری صاحب‌نظران حوزه کتاب الکترونیک شامل سیاستگذاران فرهنگی، متخصصان و مدیران صنعت کتاب الکترونیک و حوزه‌های مرتبط با آن است که با نمونه‌گیری به روش نظری از آنان مصاحبه به عمل آمد. از مصاحبه دوازدهم، تکرار در داده‌ها تشخیص داده شد ولی به منظور اطمینان بیشتر با شانزده نفر مصاحبه انجام شد. از طریق کدگذاری باز بیش از ۵۰۸ مفهوم شناسایی شد که در نهایت ۶۹ مفهوم اشباع شده ساخته شد و در کدگذاری محوری در ۱۹ مقوله فرعی طبقه‌بندی شدند. در مرحله کدگذاری گزینشی، «نظام مدیریت محتوا» به عنوان مقوله محوری انتخاب شد. «آگاه‌سازی و ترویج کتابخوانی الکترونیک»، «اصلاح، شفاف‌سازی، اجرا و نظارت بر قوانین»، «مشارکت مردمی» و «استفاده از فناوری برای توسعه» نیز به عنوان راهبردها تعیین و در نهایت مدل خط مشی‌گذاری توسعه کتاب الکترونیک در ایران طراحی شد.
واژه‌های کلیدی: خط مشی گذاری، کتاب الکترونیک، نشر، صنعت کتاب الکترونیک، نشر الکترونیک.
- به عنوان سوال اول بفرمایید اصلا موضوع ایجاد کتاب‌های صوتی در نشر جام جم به چه شکل است از چه زمانی شروع شده، با چه هدفی تولید می‌شود و چه مقدار توانسته مخاطبین را به سمت خودش جلب کند؟
نشر جام جم جم پس از چند سال تعطیلی، فعالیت خود را از ابتدای امسال مجددا آغاز کرد. در دوره جدید تمرکز نشر جام جم بر نشر الکترونیک است تا بتواند با توجه به امکانات خوبی که در فضای مجازی جهت تولید و توزیع محتوا وجود دارد، اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
ما در نشر جام جم معتقدیم با توجه به اینکه مصرف رسانه‌ای مردم در فضای مجازی در حال افزایش است، نیاز به تولید محتوای عمیق در این فضا به شدت احساس می‌شود تا سطح تفکر جامعه با مصرف محتواهای سطحی پایین نیاید. «کتاب» جزو رسانه‌هایی است که موجب افزایش آگاهی انسان‌ها می‌شود. تقریبا همه کتاب و کتابخوانی را تشویق می‌کنند اما اوضاع حتما در حد مطلوب نیست؛ دلایل مختلفی برای این اوضاع ذکر می‌کنند، از عدم نیازسنجی مخاطبان تا کیفیت نازل بسیاری از کتب، از اثرات نظام آموزش و پرورش بر شیوه ارتباط مردم با کتاب تا نحوه اجرای نظام مالکیت معنوی، از قیمت گران کاغذ و کتاب تا کمبود شبکه توزیع و کتابفروشی.
فضای مجازی با توجه به اینکه می‌تواند حل بسیاری از این مشکلات را تسهیل نماید، در صنعت نشر هم مورد توجه قرار گرفته است.
کتاب صوتی هم یکی از شاخه‌های فعالیت نشر جام جم است که برای آن برنامه ریزی مفصلی کرده‌ایم. به طور مثال برای عید نوروز، چهل کتاب صوتی شعر با صدای شاعر آماده کرده‌ایم که تحت عنوان چلچله، فروش آن به زودی آغاز خواهد شد. بسیاری از شاعران نام‌آشنای کشور در چلچله با صدای خودشان و با حسی که شعر را سروده‌اند، به خوانش کتاب خود اقدام کرده‌اند.
پیش بینی ما این است با توجه به اینکه مردم ما بیشتر شفاهی و شنیداری هستند، از کتاب صوتی استقبال خوبی انجام دهند. ما هم سعی داریم به مردم کمک کنیم که وقتی می‌خواهند به طور مثال در خودروی خود در مسافرت، صوت مناسبی را انتخاب کنند، گزینه‌های بیشتری داشته باشند.
- در مسابقه عصر جدید مطرح شد که نشر جام جم حاضر است از یکی از شرکت کنندگان در این مسابقه برای تولید کتاب صوتی دعوت کند. اولاً بفرمایید چه برنامه‌ای برای این شرکت کننده دارید و ثانیا آیا بدنبال استعدادیابی برای تولید کتاب‌های صوتی هستید؟
یکی از راهبردهای اصلی نشر جام جم در دوره جدید، مشارکت با مردم است. ما در اثرآفرینی، در تولید محتوا، در توزیع، معرفی و ترویج کتاب و البته در نظارت و بازخوردگیری محتوا حتما از مشارکت با مردم استقبال خواهیم کرد.
از آقای دکتر حسینی با توجه به اینکه یک شخصیت علمی و دانشگاهی محسوب می‌شوند و دغدغه افزایش سواد رسانه‌ای مردم را دارند، خواهش کردیم که افرادی از استعدادهای مسابقه عصر جدید را که مرتبط با فعالیت نشر هستند، به ما معرفی کنند تا بتوانیم از حضور این عزیزان بهره ببریم. البته این امکان فقط در اختیار استعدادهای مسابقه عصر جدید نخواهد بود، و ان شالله به زودی سامانه‌هایی در نشر جام جم در اختیار مردم قرار خواهد گرفت که هر کسی از هر نقطه‌ای از کشور بتواند با ارسال صدای خود با ما همکاری کند. شیوه همکاری هم به این صورت است که پس از دریافت اثر از سمت مردم، این اثر ارزیابی می‌شود و در صورتی که صدای ایشان مناسب تشخیص داده شد و فن گویندگی هم تأیید شد از ایشان در تولید کتاب صوتی استفاده خواهد شد. همچنین از کسانی که صدای خوبی دارند ولی به فن گویندگی مسلط نیستند، دعوت می‌کنیم تا با شرکت در کلاس‌های گویندگی که به زودی معرفی می‌کنیم، وارد شبکه ما برای تولید کتاب صوتی شوند.
- نشر جام‌جم طرحی به نام خودنویس شروع کرده بود این طرح به کجا رسید و آیا حمایت از شرکت کننده برنامه عصر جدید هم در ذیل همین طرح تعریف شده است؟
در نشر جام جم، بخشی به عنوان خودنویس وجود دارد که سازوکارهای آن در اختتامیه مسابقه داستان نویسی خودنویس به صورت دقیق اعلام خواهد شد. اولین فعالیتی که خودنویس شروع کرد، مسابقه داستان نویسی خودنویس بود که از مرداد امسال آغاز شده و در مراحل پایانی خود به سر می‌برد.
ما در این مسابقه برای کشف استعدادهای داستان نویسی کشور، فراخوان داستان بلند با موضوع سبک زندگی دادیم و شرط ورود به مسابقه را «نوقلم» بودن ذکر کردیم. یعنی اگر فردی قبلی داستانی منتشر کرده بود، نمی‌توانست در مسابقه خودنویس شرکت کند. با این شرط توانستیم استعدادهای جدیدی کشف کنیم که داوران و مربیان مسابقه خودنویس بعضا شگفت زده شده‌اند.
بیست نفر برتر این مسابقه جهت آشنایی با فنون نویسندگی و تقویت اثر، وارد کارگاه داستان نویسی شدند و به زودی آثار آنها منتشر می‌شود و با نظر داوران و البته آرای عمومی مردم، نفرات برتر هم انتخاب خواهند شد.
در کنار این ۲۰ نفر، از میان ۴۵۹ اثر رسیده، ۲۳۰ نفر دیگر هم تحت عنوان نقره‌ای و برنزی انتخاب کرده‌ایم که از آنها هم حمایت می‌کنیم تا هر کدام استعداد کافی داشتند به مرحله انتشار اثر برسند.
در خودنویس، مسابقات دیگری طراحی شده است که یکی از مسابقاتی که در سال ۹۸ در نظر گرفته‌ایم، تولید کتاب صوتی است که به زودی فراخوان آن منتشر خواهد شد. در این مسابقه قصد حمایت از همه استعدادهای گویندگی داریم که علاقه‌مند به خوانش کتاب هستند.
- در نهایت آیا قرار است بعد از استعدادیابی برنامه بلند مدت برای استفاده از این افراد داشته باشید یا فقط به صرف استعدادیابی رها خواهند شد؟
رها کردن استعداد اتفاق غم‌انگیزی است که متأسفانه از بس در کشور ما تکرار شده است، برخی آن را پیش‌فرض حساب می‌کنند. ما در نشر جام جم توجه جدی به «اقتصاد خلاق» داریم. به همین علت، هزینه کردن برای کشف استعداد و سپس رها کردن استعداد را کار عقلایی نمی‌دانیم. همه استعدادها در هر بخشی، جزو شبکه انسانی نشر جام جم محسوب می‌شوند که در تولیدات بعدی با آنها همکاری خواهیم کرد و درصدی از فروش کتب تولیدی را به آنها اختصاص خواهیم داد.
* گفتگو با جام جم آنلاین به مناسبت روز کتاب و کتابخوانی
آقای صفایی‌نژاد فضای فعالیت شما به حوزه نشر مربوط است، آیا جدای از شغلتان فرد کتابخوانی هم هستید؟
به نظرم ابتدا باید اهل کتابخوانی را تعریف کنیم. اینکه من اهل کتابخوانی باشم یا نباشم، بسته به این است که ویژگی‌های این دسته چیست؟ اگر منظور از این دسته، افرادی هست که به طور مستمر هر روز بیش از یک ساعت کتاب مطالعه می‌کنند، بله اهل مطالعه و کتابخوانی هستم. اما اگر منظور از این دسته، کسانی هستند که به صورت حرفه‌ای کتاب می‌خوانند، موضوع‌یابی می‌کنند، در جلسات نقد کتب شرکت می‌کنند و به معنی عرفی «کتاب باز» هستند، هنوز در میانه مسیر هستم.
به نظر شما یک کتاب خوب چه ویژگی‌ها و مؤلفه‌هایی باید داشته باشد؟
مهمترین ویژگی یک کتاب خوب این است که به نیازهای جامعه یا لااقل بخشی از جامعه پاسخ گوید. کتابی که در محفل‌های دربسته با تفکرات خاص فاصله گرفته از جامعه نوشته شود، فقط بدرد همان محافل خاص می‌خورد. من همیشه وقتی می‌خواهم این جمله را عرض کنم، ناخودآگاه یاد فرمایش امام (ره) میفتم که به جامعه‌شناسان وقت می‌فرمودند «بین مردم بیایید و ببینید مردم چه می‌گویند. از داخل اتاق‌های خودتان مردم را تحلیل نکنید.»
به جز موضوع کتاب که باید نیاز جامعه را پاسخ گوید، خلاقیت در نگارش کتاب هم اصل الزامی برای خوب بودن است. اینکه نویسنده یک موضوع مورد نیاز جامعه را در چه ژانری بنویسید، چه سبک و سیاقی برای کتاب خود انتخاب کند و چگونه منظور خود را به مخاطب برساند مهم است. نیازهای جامعه فقط کتب مهارتی و دانشی نیست؛ نویسنده می‌تواند از طریق داستان، خلأهای فرهنگی جامعه را پر کند.
بعد از این، کتاب خوب باید از نظر کتاب‌سازی و تولید فنی کتاب جذاب باشد. عنوان خوبی برای کتاب انتخاب شود، طراحی جلد، صفحه آرایی و ویرایش خوب و روان از ملزومات یک کتاب خوب است.
این موارد به خود کتاب برمی‌گردد اما برای اینکه کتاب خوب اثرگذار هم باشد، باید کل زنجیره ارزش کتاب خوب باشد.