در روزهای گذشته نمایشگاه کتاب سئول برگزار شد. در این نمایشگاه، نشستی با عنوان ضرورت انتشار کتاب‌های الکترونیک و صوتی برگزار شد که ایوب دهقان‌کار، مشاور معاونت فرهنگی ارشاد در آن به سخنرانی پرداخت. ایوب دهقان‌کار در این نشست، از ۳ برابر شدن خرید کتاب الکترونیک در سال گذشته خبر داد و مجموع کتب الکترونیک قانونی در ایران را ۱۲۰ هزار عنوان ذکر کرد (اینجا بخوانید).
اما کمی بیشتر از صنعت کتاب الکترونیک بدانیم:
کتاب الکترونیک از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- پلتفرم (نرم افزار) مرتبط با خرید و خوانش کتاب،
- دستگاه خواندن (کتابخوان الکترونیک یا سایر ابزارهای هوشمند مانند موبایل و لپ‌تاپ)
- محتوا
در ایران از نظر پلتفرم مشکل جدی وجود ندارد و چند پلتفرم بالاتر از استانداردهای بین المللی وجود دارد. از نظر دستگاه خواندن هم بیش از ۹۰ میلیون دستگاه هوشمند در کشور طبق آخرین آمار رسمی موجود است. مشکل اصلی در عدم توسعه صنعت کتاب الکترونیک در کشور، کمبود محتواست. از بیش از ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار عنوان کتابی که پس از انقلاب مجوز گرفته است، در خوشبینانه‌ترین حالت به اذعان ایوب دهقان‌کار ۱۲۰ هزار عنوان کتاب الکترونیک قانونی در کشور وجود دارد که حدود ۱۰ درصد از عناوین می‌شود. اگر کتب تخصصی مانند کتب اسلامی مؤسسه نور که مخاطب خاص دارد و کتب به زبان‌های انگلیسی و عربی هم از این تعداد کم کنیم شاید نیمی از این عناوین کم شود.
مخاطب اگر به پلتفرم‌ها مراجعه کند و کتاب مدنظر خود را پس از جستجو پیدا نکند، دیگر سخت به آن پلتفرم مراجعه خواهد کرد. نیازمند این هستیم که تعداد عناوین کتب الکترونیک قانونی کشور را به سرعت افزایش دهیم تا بتوان سلیقه‌های مختلف مردم را پوشش داد. اراده ناشران، نویسندگان، ناشران صوتی و صاحبان پلتفرم‌های کتاب الکترونیک در کنار سایر عوامل قانونی، اقتصادی و فرهنگی لازمه کار است.
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، طراحی مدل خط مشی‌گذاری توسعه صنعت کتاب الکترونیک است. در این پژوهش، از روش کیفی مبتنی بر نظریه زمینه‌ای استفاده شده است. جامعه آماری صاحب‌نظران حوزه کتاب الکترونیک شامل سیاستگذاران فرهنگی، متخصصان و مدیران صنعت کتاب الکترونیک و حوزه‌های مرتبط با آن است که با نمونه‌گیری به روش نظری از آنان مصاحبه به عمل آمد. از مصاحبه دوازدهم، تکرار در داده‌ها تشخیص داده شد ولی به منظور اطمینان بیشتر با شانزده نفر مصاحبه انجام شد. از طریق کدگذاری باز بیش از ۵۰۸ مفهوم شناسایی شد که در نهایت ۶۹ مفهوم اشباع شده ساخته شد و در کدگذاری محوری در ۱۹ مقوله فرعی طبقه‌بندی شدند. در مرحله کدگذاری گزینشی، «نظام مدیریت محتوا» به عنوان مقوله محوری انتخاب شد. «آگاه‌سازی و ترویج کتابخوانی الکترونیک»، «اصلاح، شفاف‌سازی، اجرا و نظارت بر قوانین»، «مشارکت مردمی» و «استفاده از فناوری برای توسعه» نیز به عنوان راهبردها تعیین و در نهایت مدل خط مشی‌گذاری توسعه کتاب الکترونیک در ایران طراحی شد.
واژه‌های کلیدی: خط مشی گذاری، کتاب الکترونیک، نشر، صنعت کتاب الکترونیک، نشر الکترونیک.
این مقاله مستخرج از رساله دکتری اینجانب، در شماره ۱ از دوره ۵ فصلنامه علمی پژوهشی سیاستگذاری عمومی منتشر شده است.
الحمدالله دفاع شد.
امروز تونستم به لطف الهی، عنایت معصومین علیهم السلام، زحمات خانواده‌ام و کمک دوستان از رساله دکتری با درجه عالی و نمره ۱۹ دفاع کنم.
حدود ۱۹ ماه قبل که پروپوزال تصویب شده بود، می‌دونستم کار سختی پیش رو دارم. به همین خاطر بود یک سال هم برای انتخاب موضوع و نگارش پروپوزال وقت گذاشتم. خداروشکر که موضوعی که دغدغه‌اش رو داشتم انجام دادم:
طراحی و تبیین مدل خط مشی گذاری توسعه صنایع خلاق (مورد مطالعه: صنعت کتاب الکترونیک)
از تیم هدایت رساله، جناب آقای دکتر فرهنگی به عنوان استاد راهنما، جناب آقایان دکتر شریفی و دکتر قربانی زاده به عنوان اساتید مشاور کمال تشکر را دارم. هر سه بزرگوار همیشه با روی گشاده پاسخگوی سوالات من بودند و برخلاف شنیده‌ها که اساتید وقت نمی‌گذارند، اتفاقا حسابی وقت گذاشتند و به آنها زحمت دادم.
از تیم داوران، جناب آقایان دکتر امیری، دکتر نرگسیان، دکتر صلواتیان و دکتر نیری هم سپاسگزارم که با حوصله و دقت به من کمک کردند تا محتوای ارائه شده کامل شود.
فایل ارائه این رساله را می‌توانید از اینجا دریافت نمایید.
در بازار کتاب الکترونیک دنیا کدام کشورها حرف اول را می‌زنند؟
از نظر درآمد:
آمریکا ۵.۴۰۸ میلیارد دلار
ژاپن ۱.۴۱۱ میلیارد دلار
چین ۱.۱۶۰ میلیارد دلار،
انگلستان ۸۱۱ میلیون دلار،
کره جنوبی ۵۰۹ میلیون دلار.
از نظر نفوذ در میان مردم:
آمریکا ۲۴.۵ درصد،
چین ۲۳.۵ درصد،
انگلستان ۱۸.۶ درصد،
کانادا ۱۸.۲ درصد و
ایرلند ۱۷.۵ درصد.
آمار مربوط به پایان سال ۲۰۱۷ است.
ماری و پرز (۲۰۱۱) در پژوهشی نوشته‌اند، در یک انتشارات کتاب، از مجموع گردش مالی:
۲۲.۴ درصد به کتابفروش
۳۲ درصد هزینه چاپ و کاغذ و ویراستاری
۱۵.۳ درصد بازاریابی
۱۰ درصد هزینه های مدیریتی
۱۱.۶ درصد حق امتیاز نویسنده
۱.۷ درصد حمل و نقل
و تقریبا ۷ درصد سود ناشران است.
نکته: در صنعت کتاب الکترونیک حدود ۳۰ درصد این هزینه ها وجود ندارد و فقط هزینه‌ای برای تبدیل کتب و توسعه نرم افزار و تجهیزات فنی وجود دارد که در کل عناوین کتب سرشکن می‌شود. به همین دلیل ترویج کتابخوانی الکترونیک یکی از راه‌های کاهش قیمت کتاب است.