این یادداشت به عنوان سرمقاله ضمیمه قفسه روزنامه جام جم منتشر شده است.
تولیدکنندگان محتوا از دیرباز برای اثرگذاری بر مخاطبان خود به ابزار و فناوری نیازمند بوده‌اند. چه در زمان‌های دور که «دود»، «کبوتر» و «چاپار» می‌توانستند پیامی را منتقل کنند و چه در سده‌های اخیر که «چاپ»، «رادیو» و «اینترنت» این امکان را برای بشر تسهیل کرده‌اند.
فناوری هر چقدر پیشرفت کند، و هر چقدر امثال «مک لوهان» معتقد باشند که «رسانه همان پیام است» اما می‌دانیم همیشه آن چیزی که حرف نهایی را برای اثرگذاری بر مخاطبان می‌زند و اصالت دارد، «محتوا» است.
در دنیایی که ما زندگی می‌کنیم روز به روز، سهم محتوای مصرف شده در فضای مجازی در حال فزونی است و مدیریت مصرف محتوا در این شرایط نیازمند سیاست‌گذاری جدی است. مردم در سراسر جهان زیر بارش اطلاعاتی پرشتاب، به سمت مصرف بیشتر محتوای سطحی، کوتاه و روزمره می‌روند و این در میان مدت و بلندمدت یعنی «سطحی شدن تفکر انسان‌ها»؛ خطری که اندیشمندان دنیا با توصیه به بالا رفتن سطح «سواد رسانه‌ای» و مدیریت مصرف محتوا با آن مقابله می‌کنند.
مصرف رسانه‌های عمیقی مانند «کتاب» و «سینما» در کشور ما وضعیت مناسبی ندارند؛ می‌بایست فکری کرد در خور نام و سابقه تمدن اسلامی ایرانی‌مان. نیاز به «یک نهضت تولید محتوا» داریم که در آن میزان قابل اعتنایی محتوای «عمیق» نیز تولید شود. پرسش این است که مگر می‌توان نهضتی را پایه گذاشت بدون حضور «مردم»؟
در دوره جدید «نشر جام جم» برنامه ریزی جامع و دقیقی طراحی شده است تا بتوانیم زمینه‌های لازم برای این نهضت مردمی تولید محتوای عمیق را فراهم کنیم. «خودنویس» شروع یک حرکت است؛ یک حرکت به سمت بهتر اندیشیدن و بهتر زندگی کردن.
در دور اول مسابقه داستان نویسی خودنویس، در کمتر از شش ماه، ۴۵۹ داستان بلند توسط مردمی نوشته شد که تا به حال هیچ داستانی از آنان منتشر نشده بود. ۲۹ استان از ۳۱ استان کشور عزیزمان در این مسابقه شرکت کردند و ۲۵۰ نفر از این میان به عنوان نفرات شایسته حمایت در سه رده طلایی و نقره‌ای و برنزی معرفی شدند. در ماه‌های گذشته کارگاه‌های داستان نویسی برای ۲۰ نفر طلایی این مسابقه برگزار شد و با کمک مربیان مطرح کشور سعی کردیم تا آثار تقویت شوند. حمایت‌ها برای نفرات نقره‌ای و برنزی هم در راه است.
معتقدیم با جدی انگاشتن رویکرد «صنایع خلاق» می‌توان علاوه بر تولید محتوا و اثرگذاری فرهنگی، منفعت مالی برای تولید کنندگان محتوا ایجاد کرد. بنابراین پس از اینکه آثار به کمک مربیان تقویت شدند، با انتشار آن آثار و تخصیص درصدی از فروش به نویسندگان مردمی، سعی در تحقق این وظیفه داریم.
معتقدیم «ما می‌توانیم» یک شعار نیست و با حضور مردم در این عرصه، موانع موجود در صنعت نشر و نشر الکترونیک بسیار آسان‌تر از قبل، از میان خواهد رفت. این یک برنامه بی‌نقص نیست و دست یاری به سمت تمامی اندیشمندان و صاحبفکران این حوزه دراز می‌کنیم.
این شماره از «قفسه» به خلاصه ۲۰ کتاب برتر خودنویس اختصاص یافته که می‌خواهیم با کمک همه مردم، نفرات برتر را شناسایی کنیم. کتاب‌های منتشرشده را در کتابخوان جام جم بخوانید و به آنها رأی دهید.
این شماره از ضمیمه قفسه را می‌توانید اینجا بخوانید و از اینجا دریافت نمایید.
- به عنوان سوال اول بفرمایید اصلا موضوع ایجاد کتاب‌های صوتی در نشر جام جم به چه شکل است از چه زمانی شروع شده، با چه هدفی تولید می‌شود و چه مقدار توانسته مخاطبین را به سمت خودش جلب کند؟
نشر جام جم جم پس از چند سال تعطیلی، فعالیت خود را از ابتدای امسال مجددا آغاز کرد. در دوره جدید تمرکز نشر جام جم بر نشر الکترونیک است تا بتواند با توجه به امکانات خوبی که در فضای مجازی جهت تولید و توزیع محتوا وجود دارد، اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
ما در نشر جام جم معتقدیم با توجه به اینکه مصرف رسانه‌ای مردم در فضای مجازی در حال افزایش است، نیاز به تولید محتوای عمیق در این فضا به شدت احساس می‌شود تا سطح تفکر جامعه با مصرف محتواهای سطحی پایین نیاید. «کتاب» جزو رسانه‌هایی است که موجب افزایش آگاهی انسان‌ها می‌شود. تقریبا همه کتاب و کتابخوانی را تشویق می‌کنند اما اوضاع حتما در حد مطلوب نیست؛ دلایل مختلفی برای این اوضاع ذکر می‌کنند، از عدم نیازسنجی مخاطبان تا کیفیت نازل بسیاری از کتب، از اثرات نظام آموزش و پرورش بر شیوه ارتباط مردم با کتاب تا نحوه اجرای نظام مالکیت معنوی، از قیمت گران کاغذ و کتاب تا کمبود شبکه توزیع و کتابفروشی.
فضای مجازی با توجه به اینکه می‌تواند حل بسیاری از این مشکلات را تسهیل نماید، در صنعت نشر هم مورد توجه قرار گرفته است.
کتاب صوتی هم یکی از شاخه‌های فعالیت نشر جام جم است که برای آن برنامه ریزی مفصلی کرده‌ایم. به طور مثال برای عید نوروز، چهل کتاب صوتی شعر با صدای شاعر آماده کرده‌ایم که تحت عنوان چلچله، فروش آن به زودی آغاز خواهد شد. بسیاری از شاعران نام‌آشنای کشور در چلچله با صدای خودشان و با حسی که شعر را سروده‌اند، به خوانش کتاب خود اقدام کرده‌اند.
پیش بینی ما این است با توجه به اینکه مردم ما بیشتر شفاهی و شنیداری هستند، از کتاب صوتی استقبال خوبی انجام دهند. ما هم سعی داریم به مردم کمک کنیم که وقتی می‌خواهند به طور مثال در خودروی خود در مسافرت، صوت مناسبی را انتخاب کنند، گزینه‌های بیشتری داشته باشند.
- در مسابقه عصر جدید مطرح شد که نشر جام جم حاضر است از یکی از شرکت کنندگان در این مسابقه برای تولید کتاب صوتی دعوت کند. اولاً بفرمایید چه برنامه‌ای برای این شرکت کننده دارید و ثانیا آیا بدنبال استعدادیابی برای تولید کتاب‌های صوتی هستید؟
یکی از راهبردهای اصلی نشر جام جم در دوره جدید، مشارکت با مردم است. ما در اثرآفرینی، در تولید محتوا، در توزیع، معرفی و ترویج کتاب و البته در نظارت و بازخوردگیری محتوا حتما از مشارکت با مردم استقبال خواهیم کرد.
از آقای دکتر حسینی با توجه به اینکه یک شخصیت علمی و دانشگاهی محسوب می‌شوند و دغدغه افزایش سواد رسانه‌ای مردم را دارند، خواهش کردیم که افرادی از استعدادهای مسابقه عصر جدید را که مرتبط با فعالیت نشر هستند، به ما معرفی کنند تا بتوانیم از حضور این عزیزان بهره ببریم. البته این امکان فقط در اختیار استعدادهای مسابقه عصر جدید نخواهد بود، و ان شالله به زودی سامانه‌هایی در نشر جام جم در اختیار مردم قرار خواهد گرفت که هر کسی از هر نقطه‌ای از کشور بتواند با ارسال صدای خود با ما همکاری کند. شیوه همکاری هم به این صورت است که پس از دریافت اثر از سمت مردم، این اثر ارزیابی می‌شود و در صورتی که صدای ایشان مناسب تشخیص داده شد و فن گویندگی هم تأیید شد از ایشان در تولید کتاب صوتی استفاده خواهد شد. همچنین از کسانی که صدای خوبی دارند ولی به فن گویندگی مسلط نیستند، دعوت می‌کنیم تا با شرکت در کلاس‌های گویندگی که به زودی معرفی می‌کنیم، وارد شبکه ما برای تولید کتاب صوتی شوند.
- نشر جام‌جم طرحی به نام خودنویس شروع کرده بود این طرح به کجا رسید و آیا حمایت از شرکت کننده برنامه عصر جدید هم در ذیل همین طرح تعریف شده است؟
در نشر جام جم، بخشی به عنوان خودنویس وجود دارد که سازوکارهای آن در اختتامیه مسابقه داستان نویسی خودنویس به صورت دقیق اعلام خواهد شد. اولین فعالیتی که خودنویس شروع کرد، مسابقه داستان نویسی خودنویس بود که از مرداد امسال آغاز شده و در مراحل پایانی خود به سر می‌برد.
ما در این مسابقه برای کشف استعدادهای داستان نویسی کشور، فراخوان داستان بلند با موضوع سبک زندگی دادیم و شرط ورود به مسابقه را «نوقلم» بودن ذکر کردیم. یعنی اگر فردی قبلی داستانی منتشر کرده بود، نمی‌توانست در مسابقه خودنویس شرکت کند. با این شرط توانستیم استعدادهای جدیدی کشف کنیم که داوران و مربیان مسابقه خودنویس بعضا شگفت زده شده‌اند.
بیست نفر برتر این مسابقه جهت آشنایی با فنون نویسندگی و تقویت اثر، وارد کارگاه داستان نویسی شدند و به زودی آثار آنها منتشر می‌شود و با نظر داوران و البته آرای عمومی مردم، نفرات برتر هم انتخاب خواهند شد.
در کنار این ۲۰ نفر، از میان ۴۵۹ اثر رسیده، ۲۳۰ نفر دیگر هم تحت عنوان نقره‌ای و برنزی انتخاب کرده‌ایم که از آنها هم حمایت می‌کنیم تا هر کدام استعداد کافی داشتند به مرحله انتشار اثر برسند.
در خودنویس، مسابقات دیگری طراحی شده است که یکی از مسابقاتی که در سال ۹۸ در نظر گرفته‌ایم، تولید کتاب صوتی است که به زودی فراخوان آن منتشر خواهد شد. در این مسابقه قصد حمایت از همه استعدادهای گویندگی داریم که علاقه‌مند به خوانش کتاب هستند.
- در نهایت آیا قرار است بعد از استعدادیابی برنامه بلند مدت برای استفاده از این افراد داشته باشید یا فقط به صرف استعدادیابی رها خواهند شد؟
رها کردن استعداد اتفاق غم‌انگیزی است که متأسفانه از بس در کشور ما تکرار شده است، برخی آن را پیش‌فرض حساب می‌کنند. ما در نشر جام جم توجه جدی به «اقتصاد خلاق» داریم. به همین علت، هزینه کردن برای کشف استعداد و سپس رها کردن استعداد را کار عقلایی نمی‌دانیم. همه استعدادها در هر بخشی، جزو شبکه انسانی نشر جام جم محسوب می‌شوند که در تولیدات بعدی با آنها همکاری خواهیم کرد و درصدی از فروش کتب تولیدی را به آنها اختصاص خواهیم داد.
امروز اسامی نفرات برتر مسابقه داستان نویسی خودنویس را اعلام کردیم. (+) چند روز قبل جلسه ۵ ساعته با حضور داوران مسابقه داشتیم تا واقعا ۲۰ نفری که بیشترین شایستگی را برای ورود به مرحله بعد دارند را شناسایی کنیم. بعضا رقابت‌ها خیلی نزدیک بود و برای حذف برخی از آثار همه ناراحت بودیم. آثاری که هم موضوع و ایده خوبی داشتند و هم قلم مستعدی اما مجبور بودیم به هر حال از بین همه آثار، ۲۰ اثر را انتخاب کنیم. از همه داوران محترم که با وجود کمبود زمان، تمام انرژی و دقت خود را مصروف انتخاب بهترین‌ها کردند از همینجا اعلام سپاسگزاری می‌کنم.
انتخاب این ۲۰ اثر و تقویت آنها در مرحله کارگاه داستان نویسی را مژده‌ای می‌دانیم به همه کسانی که آرزوی نویسنده شدن دارند و نیاز به انگیزه‌ای برای حمایت؛ حال چه حمایت آموزشی باشد و چه حمایت انتشار اثر و چه حمایت تبلیغاتی.
به جز این ۲۰ نفر، بیش از ۲۰۰ نفر دیگر نیز -با توجه به امتیاز داوران محترم مسابقه- تا حد ممکن حمایت خواهند شد. حمایتی که شاید بدون جایزه ویژه مسابقه باشد ولی در حد توان و تمایل شرکت کنندگان بزرگوار، بتوانیم قدم به قدم آنها را به انتشار اثر که حتما ارزشمند است، نزدیک کنیم.
به جز این ۲۰۰ نفر، تمام شرکت کنندگان در مسابقه خودنویس را جزیی از خانواده نشر جام جم می‌دانیم و حتما ارتباط‌مان با آنها را حفظ خواهیم کرد. برای آنها هم از هر نقطه‌ای از ایران عزیز باشند، برنامه‌هایی طراحی کرده‌ایم.
پس از اعلام نتایج، چند نفری ابراز ناراحتی و ناامیدی کردند و برخی تصور کردند که استعداد کافی برای برنده شدن نداشتند؛ سعی کردم به نظر چند نفر از این بزرگواران به نمایندگی از همه خودنویسی‌ها پاسخ دهم تا مابقی نظرات هم روابط عمومی نشر پاسخگو باشد. انتخاب نشدن در یک مسابقه با ظرفیت محدود تعداد برندگان حتما آخر دنیا نیست و جای ناامیدی و ناراحتی وجود ندارد. باید همه با هم تلاش کنیم و روز به روز بهتر شویم. ما در نشر جام جم، برنامه‌های مفصل برای مشارکت مردم در بیشتر حوزه‌های نشر طراحی کرده‌ایم.
----------------------------------------------
پ.ن: پویش کتابخوان مجازی انقلاب اسلامی برای معرفی ویدئویی کتاب با موضوع انقلاب اسلامی توسط مردم توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با مشارکت نشر جام جم ایجاد شده است. پیشنهاد می‌کنم در این پویش هم شرکت کنید، شاید یکی از برندگان آن شما باشید.
مسابقه داستان نویسی خودنویس روزهای شلوغ و پرکاری را سپری می‌کند. به دلیل تمدید مهلت ارسال آثار و حجم آثار ارسالی سه روز منتهی به پایان، مجبور شدیم برای اینکه دقت و کیفیت داوری پایین نیاید، مهلت داوری هم از شب یلدا به مدت ۱۰ روز عقب بیندازیم. داوران محترم با سرعت و دقت بالا در حال داوری هستند و تا به امروز ۲۶۹ اثر از ۴۵۹ اثر ارسالی داوری شده است. مشخصات آثار دریافتی و ارسال کنندگان آن را می‌توانید در داده‌نمایی که امروز منتشر شد، مشاهده کنید.
مربیان کارگاه نویسندگی هم تعیین و معرفی شدند. شکر خدا مانند داوران (+) که همگی از شخصیت‌های مطرح داستان نویسی کشور هستند، مربیان خوب و صاحب‌نامی قبول زحمت کردند و ما را یاری خواهند کرد (+).
قرار است پس از تعیین ۲۰ نفر برتر تصمیم بگیریم که کارگاه‌ها به چه شکلی برگزار شود؛ شهرهای محل زندگی برگزیده‌ها، شغل آنان و شرایط مختلف را باید طوری بسنجیم که بیشترین همراهی ممکن با این بزرگواران را داشته باشیم. سعی می‌کنیم کارگاه‌ها در روزهای پنجشنبه و جمعه برگزار شود که شاغلان و دانشجویان مشکل کمتری برای رفت و آمد داشته باشند. کارگاه‌ها هم ۱۲ جلسه ۲ ساعته خواهند بود که ان‌شالله منجر به حرفه‌ای‌تر شدن آثار خواهند شد. ان‌شالله برای برگزیدگان، مکانی برای اسکان در صورت نیاز تأمین خواهد شد.
بعضا آثار چنان کیفیتی داشته‌اند که داوران را به تحسین واداشته‌اند اما تا نهایی شدن همه داوری‌ها از ذکر کوچکترین جزییات در این مورد معذوریم. نکته دیگر اینکه آثار ۲۰ نفر برگزیده قبل از آنکه معرفی شوند، از طریق نرم افزارها و بانک‌های اطلاعاتی رسمی کشور جستجو می‌شوند تا در صورتی که داستانی به صورت کپی از اثرهای قبلا منتشر شده، نگارش شده است، حذف شود.
ما همه تلاش‌مان را برای رعایت عدالت و کشف استعداد خواهیم کرد. به جز ۲۰ نفر برگزیده، تمامی افرادی که نمره بالای ۵۰ از ۱۰۰ داوران را کسب کنند، از طریق نشر جام جم به اشکال مختلف حمایت خواهند شد. این حمایت می‌تواند شامل اهدای کتاب آموزش داستان نویسی یا شرکت با تخفیف ۵۰ درصد در کارگاه‌های داستان نویسی باشد. شما هم اگر ایده‌ای برای حمایت دارید با ما در میان بگذارید.
* گفتگو با جام جم آنلاین به مناسبت روز کتاب و کتابخوانی
آقای صفایی‌نژاد فضای فعالیت شما به حوزه نشر مربوط است، آیا جدای از شغلتان فرد کتابخوانی هم هستید؟
به نظرم ابتدا باید اهل کتابخوانی را تعریف کنیم. اینکه من اهل کتابخوانی باشم یا نباشم، بسته به این است که ویژگی‌های این دسته چیست؟ اگر منظور از این دسته، افرادی هست که به طور مستمر هر روز بیش از یک ساعت کتاب مطالعه می‌کنند، بله اهل مطالعه و کتابخوانی هستم. اما اگر منظور از این دسته، کسانی هستند که به صورت حرفه‌ای کتاب می‌خوانند، موضوع‌یابی می‌کنند، در جلسات نقد کتب شرکت می‌کنند و به معنی عرفی «کتاب باز» هستند، هنوز در میانه مسیر هستم.
به نظر شما یک کتاب خوب چه ویژگی‌ها و مؤلفه‌هایی باید داشته باشد؟
مهمترین ویژگی یک کتاب خوب این است که به نیازهای جامعه یا لااقل بخشی از جامعه پاسخ گوید. کتابی که در محفل‌های دربسته با تفکرات خاص فاصله گرفته از جامعه نوشته شود، فقط بدرد همان محافل خاص می‌خورد. من همیشه وقتی می‌خواهم این جمله را عرض کنم، ناخودآگاه یاد فرمایش امام (ره) میفتم که به جامعه‌شناسان وقت می‌فرمودند «بین مردم بیایید و ببینید مردم چه می‌گویند. از داخل اتاق‌های خودتان مردم را تحلیل نکنید.»
به جز موضوع کتاب که باید نیاز جامعه را پاسخ گوید، خلاقیت در نگارش کتاب هم اصل الزامی برای خوب بودن است. اینکه نویسنده یک موضوع مورد نیاز جامعه را در چه ژانری بنویسید، چه سبک و سیاقی برای کتاب خود انتخاب کند و چگونه منظور خود را به مخاطب برساند مهم است. نیازهای جامعه فقط کتب مهارتی و دانشی نیست؛ نویسنده می‌تواند از طریق داستان، خلأهای فرهنگی جامعه را پر کند.
بعد از این، کتاب خوب باید از نظر کتاب‌سازی و تولید فنی کتاب جذاب باشد. عنوان خوبی برای کتاب انتخاب شود، طراحی جلد، صفحه آرایی و ویرایش خوب و روان از ملزومات یک کتاب خوب است.
این موارد به خود کتاب برمی‌گردد اما برای اینکه کتاب خوب اثرگذار هم باشد، باید کل زنجیره ارزش کتاب خوب باشد.
